نماز بهترین طاعات و فاضلترین عبادات است

هرکه نه گویای تو، خاموش به - هرچه نه یاد تو، فراموش به
سپاس و ستایش کریمی را که با کمال کبریا و عظمت واستغناء و عزت، در لطف و مرحمت و باب عطوفت و رأفت، بر روی بندگان گشوده و اصناف خلائق را از شریف و وضیع و خاص و عام، رخصت مکالمه و مخاطبه و مناجات و عرض حاجات، ارزانی فرموده. تا هر که رازی دارد، با وی، روی بروی تواند گفت و هر که نیازی آرد در حضرت او، عرض تواند نمود.
نه بر درش دربانی برگماشته که به کمک رشوه به او متوسل باید بود و نه پاسبانی باز داشته که به دست آویز پیشکش به وی توسل باید نمود، نه مانعی و نه رادعی، و نه ترس از چوبکی محافظ و مدافعی:
هر که خواهد گو بیا و هرچه خواهد گو بگو - گیرودار و حاجب و دربان، در این درگاه نیست
همه کس را در همه جا و همه وقت، به جناب او راه است و از ظاهر و باطن همه کس، در همه حال آگاه، دولت ابدی و سلطنت سرمدی، او را رواست و بس. تعالی شأنه و تقدس اسمآئه.
از غایت رأفت و نهایت رحمت و فرط کرم و کرامتی که با بندگان دارد، آنان را هر شبانه روز در پنج وقت پنج نوبت به نماز امر فرموده. تا تکرار ذکر و تجدید عهد در ساعات متقاربه، وسیله تقرب بندگان گردد به آن جناب و سبب بارور شدن حب حب، در دل ایشان شود نسبت به رب الارباب. و ساعتی همه به خضوع و خشوع، روی نیاز بر آستانه خدای بنده نواز کارساز نهند، و راز دل بر حضرت علام الغیوب عرضه دهند، غم خود با لطف او گویند و دوای درد خویش، از کرم او جویند، تا او جل جلاله از روی تفضل و تعطف، ناتمامی هرکس را به قدر استعدادش، تمام نماید و شکستگیش را درستی انعام فرماید:
کریمی بر در دلها نشسته - درستی بخش دلهای شکسته
فشکراً له ثم شکراً له - علی ما هدانا لشکر النعم
ستایش او را سزاست، نیایش او را رواست که کرده خود، هدایتمان به سپاس آوری.
وصلی الله علی خیر خلقه محمد و اله و سلم.
اما بعد چنین گوید:
نماز بهترین طاعات و فاضلترین عبادات است، چنانکه در حدیث نبوی وارد شده است که: نماز ستون دین است، هرگاه مقبول شد، همه عبادات مقبول است و اگر مردود گشت، همه عبادات مردود است و چون مقصد اصلی از نماز، یاد حق تعالی است و تجدد عهد با او و ثنای او از روی مسکنت و خشوع و سؤال مهمات از او به ابتهال و خضوع، پس هر آینه بنده را ناچار است از حاضر ساختن دل در آن، و فهمیدن آنچه می‏گوید به زبان...
نیز در حدیث نبوی است که: نیست هر بنده‏ای را از نماز او اثری و ثمری، مگر آنچه که فهمیده است از آن و دل با خود داشته در آن و به روایت صحیح از حضرت امام محمد باقر (علیه السلام) منقول است که: همانا بنده را بالا برده شود از نمازش، همه آن و نیمه آن، سه یک آن و چهار یک آن، یا اندک آن؛ و بالا برده نشود از نمازش، مگر آنچه را که روی دل بر آن داشته است.
در حدیث دیگر وارد شده است که: هر که نماز گزارد و در آن، با نفس خود سخنی نگوید از امور دنیا، یعنی: جز به امر نماز نیندیشد و از علائق دنیوی در خاطر نگذراند، چون از آن نماز فارغ گردد، میانه او و حق تعالی گناهی نماند، مگر آنکه آمرزیده شود.
تو که کیمیا فروشی، نظری به قلب ما کن - که بضاعتی نداریم و بالله التوفیق.

محسن فیض کاشانی‏