يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا ارْكَعُوا وَ اسْجُدُوا وَ اعْبُدُوا رَبَّكُمْ وَ افْعَلُوا الْخَيْرَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُون. [1]

ای كسانی كه ایمان آورده‌اید ركوع كنید و سجود بجا آورید و پروردگارتان را عبادت كنید و كار نیك انجام دهید تا رستگار شوید.

ابتداء آیه خطاب به افراد با ایمان است یك سلسله دستورات كلی و جامع را كه حافظ دین و دنیا و پیروزی آنها در تمام صحنه‌ها است برای مؤمنین بیان می‌كند.

نخست به چهار دستور مهم اشاره كرده می‌گوید: ای كسانی كه ایمان آورده‌اید 1ـ ركوع كنید 2ـ سجده بجا آورید 3ـ پروردگارتان را عبادت كنید 4ـ كار نیك انجام دهید تا رستگار شوید.

بیان دو ركن ركوع و سجود از میان تمام اركان نماز به خاطر اهمیت فوق العاده آنها در این عبادت بزرگ است. شرط رستگار شدن با انجام نماز است.  [2]

امر به ركوع و سجود در آیه امر به نماز است. شرط ایمان ادای نماز است.

اقامه‌ نماز در میان عبادات اهمیّت خاص دارد.

ایمان آوردندگان به ابعاد اعتقادی و عمل كنندگان به احكام عبادی فردی است. لزوم پیوستگی اعمال با اقامه نماز.

دستور عبودیّت به طور مطلق كه بعد از این دو بیان شده هر گونه عبادت و بندگی خدا را شامل می‌شود.

امر به ركوع و سجود در این آیه امر به نماز است و مقتضای این كه ركوع و سجود را در مقابل عبادت قرار داده این است كه مراد از جمله‌ (اعبدوا ربكم) امر به سایر عبادات تشریع شده در دین به غیر نماز باشد مانند حج و روزه. [3]

تعبیر به (ربكم) (پروردگار شما) در حقیقت اشاره‌ای است به شایستگی او برای عبودیّت و عدم شایستگی غیر او، زیرا تنها مالك و صاحب و تربیت كننده او است.

نماز خود یك نوع عبادت محسوب می‌شود. [4]

دستور به فعل خیر است، هر گونه كار نیكی را بدون هیچ قید و شرط شامل می‌شود. و اینكه از (ابن عباس) نقل شده كه منظور صله رحم و مكارم اخلاق است.

تنها به ادای واجبات اكتفا نكنید بلكه به كارهایی از قبیل فریاد رسی درماندگان و كمك به ضعیفان و نیكی به پدر و مادر نیز بپردازید تا رستگار و سعادتمند شوید. [5]

ركوع نشانه‌ ادب است و سجود نشانه‌ قرب به خدا و تا ادب را خوب انجام ندهید آماده قرب نمی‌شوید. ركوع راهی برای توبه و استغفار و عذرخواهی به درگاه خداوند است.

امام باقر ـ علیه السّلام ـ فرمود: مَنْ أَتَمَّ رُكُوعَهُ لَمْ يَدْخُلْهُ وَحْشَةُ الْقَبْرِ .

كسی كه ركوع خود را كامل انجام دهد از وحشت قبر در امان است. [6]

پيام‏ها [7]

1 كار خير (و ابتكارات و اختراعات و خدمات،) زمانى مؤثّر است كه در سايه‏ ى ايمان و بندگى خدا باشد. «آمَنُوا ارْكَعُوا ... وَ افْعَلُوا الْخَيْرَ»

2 حتّى با ركوع و سجود و تعبد و كار خير، رستگارى خود را قطعى ندانيد، زيرا آفت غرور و حبط عمل در كار است. «لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ»

3 فلاح و رستگارى، آخرين مرحله‏ ى تكامل است كه بعد از انجام عبادات و كارهاى خير بايد اميد آن را داشت. «لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ»

_____________________________________________

[1]-حج/ 77

[2]-. تفسیرنمونه،ج 14،ص 180.

[3]-المیزانج 14،ص 610.

[4]-نمونه،ج 14،ص 181.

[5]-مجمع البیان،ج 17،ص 25.

[6]-وسائل الشیعه،ج 6،ص 306.

[7]-تفسيرنور،ج‏8،ص: 74