وَ الَّذينَ يَبيتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّداً وَ قِياماً [۱]

كسانی كه شب را برای پروردگارشان در حال سجده و قیام بیتوته می‌كنند.

در آیه‌ فوق به ویژگی آنها كه عبادت خالصانه پروردگار می‌كنند پرداخته می‌گوید آنها كسانی هستند كه شبانگاه برای پروردگارشان سجده و قیام می‌كنند.

در ظلمت شب كه چشم غافلان در خواب است و جایی برای تظاهر و ریا وجود ندارد خواب خوش را بر خود حرام كرد و به ذكر خدا و قیام و سجود در پیشگاه با عظمت او می‌پردازند.

پاسی از شب را به مناجات با محبوب می‌گذرانند و قلب و جان خود را با یاد و نام او روشن می‌كنند.

گرچه جمله‌ (یبیتون) دلیل بر این است كه آنهاشب را با سجود و قیام به صبح می‌آورند ولی معلوم است كه منظور بخش قابل ملاحظه‌ای از شب است و یا اگر تمام شب باشد در بعضی از مواقع چنین است.

ضمناً تقدیم سجود بر قیام به خاطر اهمیت آن است هر چند در موقع نماز عملاً قیام مقدم بر سجود است.[۲]

مراد به این بیتوته در شب در حال سجده و حال ایستاده این است كه شب را به عبادت خدا به آخر می‌رسانند كه یكی از مصادیق عبادتشان همان نماز است كه هم افتادن به خاك جزء آن است و هم به پا ایستادن.

پیام‌ها [۳]

۱- بهترين وقت عبادت، شب است و بين شب ونماز ومناجات، رابطه محكمى است. «يَبِيتُونَ لِرَبِّهِمْ» (فضاى آرام، دورى از ريا، تمركز فكر، از بركات شب است)

۲- شب زنده‏دارى و استمرار و تداوم عبادت، نشانه‏ى بندگان خاصّ خداوند است. (فعل مضارع‏ «يَبِيتُونَ» نشانه‏ى استمرار است)

۳- آنچه به عبادت ارزش مى‏دهد، اخلاص است. «لِرَبِّهِمْ»

تسبیح خدا در شب

وَ مِنَ اللَّيْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَ سَبِّحْهُ لَيْلاً طَويلاً [۴]

و در شبانگاه برای او سجده كن، و مقداری طولانی از شب، او را تسبیح گوی.

تا در سایه‌ آن (ذكر) و این (سجده) و (تسبیح) نیروی لازم و قدرت معنوی و پشتوانه‌ كافی برای مبارزه‌ با مشكلات این راه را فراهم سازی.

(لیلاً طویلاً) اشاره به این است كه مقدار زیادی از شب را تسبیح خدا كن، در حدیثی از امام علی بن موسی الرضا ـ علیه السّلام ـ در تفسیر آن آمده كه در پاسخ این سئوال كه منظور از این تسبیح چیست؟ فرمود: منظور نماز شب است.

ولی بعید نیست كه این تفسیر نیز از قبیل بیان مصداق روشن باشد چرا كه نماز شب در تقویت روح ایمان، و تهذیب نفوس، و زنده نگهداشتن اراده‌ انسان در طریق اطاعت خدا، تأثیر فوق العاده‌ای دارد.[۵]

پیام‌ها [۶]

۱-ياد خدا، انسان را صبور و مقاوم مى ‏كند. فَاصْبِرْ ... وَ اذْكُرِ ... بُكْرَةً وَ أَصِيلًا

۲- از اوقات مناسب براى ياد خدا، آغاز و پايان روز است. «بُكْرَةً وَ أَصِيلًا»
_____________________________________________________
[۱] - فرقان/ ۶۴
[۲] - نمونه، ج۱۵، ص۱۵۰.
[۳] - تفسير نور(۱۰جلدى)، ج‏۶، ص: ۲۸۰
[۴] - انسان / ۲۶
[۵] - سوره‌ی انسان، آیه‌ی ۲۶ ـ نمونه، ج۲۵، ص۳۷۵ الی ۳۸۰.
[۶] - تفسير نور(۱۰جلدى)، ج‏۱۰، ص: ۳۳۶۵