آیا ترك سجده كفر است؟

سؤالی در اینجا پیش می‌آید كه آیا ترك سجده كفر است و چطور در قرآن كفر شمرده شده است؟ در پاسخ باید گفت: كفر ابلیس نه تنها به علت ترك سجده بود بلكه سجده نكردن چیزهای دیگری را نیز همراه داشت از این قرار:

۱ـ او معتقد شد كه خدا او را امر به كاری بیهوده كرده است و در این سجده هیچ فائده و مصلحتی نیست.

۲ـ او از سجده خودداری كرد روی تكبّر و سرپیچی از فرمان و الآن نیز اگر كسی نماز نخواند و سجده نكند روی این تمرّد و سرپیچی مسلّماً كافر شمرده می‌شود.

۳ـ او سجده نكرد و پیامبر خدا را مسخره و استهزاء نمود كه كاشف از كفر او بود.

جبر باطل است

از سه قسمت این آیه ضمناً می‌توان استفاده كرد كه جبر باطل است. اوّلاً فرمود (أبی) یعنی سرپیچی كرد كه معنایش این است می‌توانست ولی ثانیاً می‌فرماید: (فسجدوا الا) كه از آن فهمیده می‌شود سجده كار ملائكه بود، ثالثاً ملائكه را به امتثال فرمان خدا و سجده به آدم مدح و ستایش و ابلیس را به ترك آن سرزنش می‌نماید و مدح و ذم همیشه درباره‌ افعال اختیاری است امّا معتقدین به جبر می‌گویند او سجده نكرد زیرا برای این كار خلق نشده بود و توانایی بر آن را نداشت.[1]

پيام‏ها:[2]

۱- فرشتگان نيز مانند انسان، مورد خطاب وامر ونهى قرار دارند. «اسْجُدُوا لِآدَمَ»

۲- لياقت، از سابقه مهمتر است. فرشتگان قديمى بايد براى انسان تازه به دوران رسيده امّا لايق، سجده كنند. «اسْجُدُوا لِآدَمَ»

۳- خطرناك‏تر از نافرمانى در عمل، بى‏ اعتقادى به فرمان است. «أَبى‏ وَ اسْتَكْبَرَ»

۴- تكبّر وجسارت ابليس، سرچشمه‏ ى بدبختى ‏هاى او شد. «كانَ مِنَ الْكافِرِينَ»
______________________________________

[1] - تفسیر مجمع البیان، ج ۱، ص ۱۸۷.
[2] - تفسير نور(۱۰جلدى)، ج‏۱، ص: ۹۶