هدف خلقت انسان

از مهمترین سؤالاتی كه هر كس از خود می‌كند این است كه ما برای چه آفریده شده‌ایم؟ و هدف آفرینش انسانها و آمدن به این جهان چیست؟

آیات فوق به این سؤال مهم و همگانی با تعبیرات فشرده و پر محتوائی پاسخ می‌گوید:

می‌فرماید: من جن و انس را نیافریدم جز برای اینكه عبادتم كنند.

(وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُونِ)

آیات مورد بحث تنها روی مسأله‌ عبودیت و بندگی تكیه می‌كند، و با صراحت تمام آن را به عنوان هدف نهایی آفرینش جن و انس معرّفی می‌نماید.

هدف اصلی همان (عبودیت) است كه در آیات مورد بحث به آن اشاره شده، و مسأله‌ (علم و دانش) و(امتحان و آزمایش) اهدافی هستند كه در مسیر عبودیت قرار می‌گیرند، و (رحمت واسعه‌ خداوند) نتیجه‌ این عبودیت است.

به این ترتیب روشن می‌شود كه ما همه برای عبادت پروردگار آفریده شده‌ایم، اما مهم این است كه بدانیم حقیقت «عبادت» چیست؟

آیا تنها انجام مراسمی مانند ركوع و سجود و قیام و قعود و نماز و روزه منظور است؟ یا حقیقتی است ماورای اینها؟ هر چند عبادات رسمی نیز همگی واجد اهمیتند.

برای یافتن پاسخ این سؤال باید روی واژه‌ (عبد) و (عبودیت) تكیه كرد و به تحلیل آن‌ها پرداخت.

(عبد) از نظر لغت عرب به انسانی می‌گویند كه سر تا پا تعلق به مولا و صاحب خود دارد، اراده‌اش تابع اراده‌ او،‌ و خواستش تابع خواست او است. در برابر او مالك چیزی نیست، و در اطاعت او هرگز سستی به خود راه نمی‌دهد. و به تعبیر دیگر (عبودیت) اظهار آخرین درجه‌ خضوع در برابر معبود است، و به همین دلیل تنها كسی می‌تواند معبود باشد كه نهایت انعام و اكرام را كرده است و او كسی جز خدا نیست. بنابراین عبودیت نهایت اوج تكامل یك انسان و قرب او به خدا است. عبودیت نهایت تسلیم در برابر ذات پاك او است.

عبودیت اطاعت بی‌قید و شرط و فرمانبرداری در تمام زمینه‌هاست و بالأخره عبودیت كامل آن است كه انسان جز به معبود واقعی یعنی كمال مطلق نیندیشد جز در راه او گام برندارد، و هر چه غیر او است فراموش كند حتی خویشتن را!  [2]

در حدیث دیگری از امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌خوانیم كه امام حسین ـ علیه السّلام ـ در برابر اصحابش آمد و چنین فرمود: ان الله عزوجل مَا خَلَقَ الْعِبَادَ إِلَّا لِيَعْرِفُوهُ فَإِذَا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ فَإِذَا عَبَدُوهُ اسْتَغْنَوْا بِعِبَادَتِهِ عَنْ عِبَادَةِ مَا سِوَاهُ. [3]

(خداوند بزرگ بندگان را نیافریده مگر به خاطر این كه او را بشناسند، هنگامی كه او را بشناسند عبادتش می‌كنند، و هنگامی كه بندگی او كنند از بندگی غیر او بی‌نیاز می‌شوند).

لذا در حدیثی از امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌خوانیم كه وقتی از تفسیر این آیه (وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُونِ) از آن حضرت سؤال كردند، فرمود: خلقهم للعباده:آنها را برای عبودیت آفریده است.

راوی می‌گوید: سؤال كردم: خاصهام عامه؟آیا گروه خاصی منظور است یا همه‌ مردم؟

[1] - ذاریات /56
[2] - نمونه، ج 22، ص 384.
[3] - علل الشرايع ، ص 9 عنه البحار ، ج 5 ، ص312 ، ح‏1.