قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكَّى وَ ذَكَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى  [1]

مسلماً رستگار می‌شود كسی كه خود را تزكیه كند، و نام پروردگارش را به یاد آورد و نماز بخواند.

 و در آیات مورد بحث به نجات اهل ایمان و عوامل این نجات اشاره می‌كند نخست می‌فرماید( مسلماً رستگار می‌شود كسی كه خود را تزكیه كند). قد افلح من تزكی
و نام پروردگارش را به یاد آورد و به دنبال آن نماز بخواند ، وذكر اسم ربه فصلی

به این ترتیب عامل فلاح و رستگاری و پیروزی و نجات را سه چیز می‌شمرد: (تزكیه) و (ذكر نام خداوند) و سپس (به جا آوردن نماز)

در این كه منظور از (تزكیه) چیست تفسیرهای گوناگونی ذكر كرده‌اند.

نخست این كه منظور پاكسازی روح از شرك است به قرینه آیات قبل و نیز به قرینه‌ این كه مهمترین پاكسازی همان پاكسازی از شرك است.

منظور پاكسازی دل از رذایل اخلاقی و انجام اعمال صالح است.

رستگار شد كسی كه نفس خود را از فجور و اعمال زشت پاك كرد و به زینت تقوی بیاراست. [2]

كلمه‌: (تزكی) به معنای در پی پاك شدن است. و در اینجا منظور پاك شدن از لوث تعلقات مادی دنیوی است كه آدمی را از امر آخرت منصرف و مشغول می‌كند به دلیل این كه دنبالش فرموده: (بل تؤثرون الحیاه الدنیا) الخ و نیز منظور از تزكی برگشتن به خدایتعالی و توبه كردن است.

چون یكی از وسایلی كه دل انسان‌ را از فرو رفتگی در مادیات حفظ می‌كند توبه است و نیز انفاق در راه خدا است كه باز دل را از لوث تعلقات مالی پاك می‌كند و حتی اگر دستور داده‌اند قبل از نماز وضو بگیریم و وضو گرفتن را هم تطهّر خوانده‌اند در حقیقت خواسته‌اند طهارت از آلودگی‌هایی كه صورت و دست و پای انسان در اشتغال به امور دنیا به خود می‌گیرد مجسم و ممثل كرده باشند. (و ذكر اسم ربه فصلی)

ظاهراً مراد به ذكر نام خدا ذكر زبانی و مراد به صلوه همان نماز معمولی و توجه خاص عبودی است كه در اسلام تشریع شده است.

و این دو آیه به حسب ظاهر مدلولی كه دارند نسبت به همه مصادیق طهارت كه برایتان شمردیم عمومیت دارد ولی از نظر روایات وارده‌ از ائمه‌ اهل بیت ـ علیهم السّلام‌ ـ تنها درباره‌ زكات فطره نماز عید نازل شده روایات وارده از طرق اهل سنت هم همین را می‌گوید.[3]

پيام‏ها: [4]

1- قرآن در پايان برخى آيات مى‏فرمايد: اميد است رستگار شويد. «لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ»* زيرا كار خير از افرادى كه تزكيه نكرده‏اند، با ريا و غرور و گناه و منّت‏گذارى محو مى‏شود. ولى درباره تزكيه شدگان مى‏فرمايد: قطعاً رستگارند. «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكَّى»

2- تزكيه خود به خود حاصل نمى‏شود، بايد به سراغ آن رفت. «تَزَكَّى»

3- تزكيه بدون نماز و عبادت نمى‏شود. «تَزَكَّى‏، ذَكَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى»

___________________________________________________
[1] - اعلی / 14، 15.
[2] - نمونه، ج 26 ص 202.
[3] - المیزان. ج 20، ص 634.
[4] - تفسير نور(10جلدى)، ج‏10، ص: 455