در پاسخ این افراد، می توان گفت که آیا تا به حال از این که روزی سه بار غذا می خورید، خسته نشده اید؟ چطور از این که هر روز صبحانه، ناهار و شام می خورید، خسته نمی شوید؟ انسان، موجودی است دو بعدی و زندگی روحانی نیز دارد. بیشتر انسان ها نیازهای جسمی خود را درک می کنند و به فکر برآورده کردن آن هستند، ولی به علت تقویت جنبه جسمانی، از بعد روحانی خود غافلند و در این بعد احساس نیاز نمی کنند. غذا، نیاز بعد جسمانی را تقویت می کند و نماز، نیاز بعد روحانی را. همان گونه که در بعد جسمانی احساس نیاز می کنیم،در بعد روحانی نیز باید احساس نیاز کنیم و غذای روح را تهیه کنیم. پس مشکل اصلی، نداشتن احساس نیاز در بعد روحانی است.
پس از این پاسخ با مسئله دیگری روبه رو می شویم. برخی می گویند درست است که ما روزی سه بار غذا می خوریم، ولی تنوع غذا بسیار مهم است. اگر بگویند در تمام مدت زندگی، فقط یک نوع غذا بخورید؛ بی گمان از غذا زده می شوید. اشکال در این است که هر چند نماز در سه نوبت گزارده می شود، ولی در هر سه نوبت از شیوه یکسانی برخوردار است؛ مثل این که صبحانه و ناهار و شام یک نوع غذا بخوریم. با این وجود بر فرض احساس نیاز، باز هم نبود تنوع سبب بی میلی نسبت به نماز و تکراری شدن آن می شود.
در مقابل این پرسش چند نکته را بیان می کنیم.
1. در بعد جسمانی هم به گونه ای تأمین نیازها تکراری است. همیشه هوا را استشمام می کنیم و همواره برای رفع تشنگی آب می نوشیم و هیچ گاه از این مسئله تکراری مهم، خسته و به علت نبودن تنوع کسل نشده ایم؛ چون به طور کامل احساس نیاز می کنیم. هیچ کس نگفته به علت تکراری بودن هوا و برای تنوع از این به بعد هوا را استشمام نمی کنم. اگر کسی بگوید: «هوا و آب معادلی ندارند و تنوع در آن ها معنا ندارد: اگر قرار شود برای تنوع هوا را استشمام نکنیم، چیز دیگری برای نفس کشیدن وجود ندارد. پس تنوع طلبی در این مورد صدق نمی کند.» ما نیز در جواب می گوییم: «نماز هم معادلی ندارد». هیچ عبادتی مانند نماز، سبب تقرب به خداوند نمی شود. نماز، ستون دین است.
گذشته از این، اساس نیاز جسمانی، تکراری است. برای نمونه، بدن به پروتئین و ویتامین نیاز دارد که از راه های گوناگون تأمین می شود؛ یعنی تأمین پروتئین بدن تکراری است، ولی هیچ کس به علت تکراری بودن از تأمین نیاز پروتئینی بدنش خسته نشده است.
2. هر تکراری بی فایده نیست. امور تکراری زیادی در زندگی ما وجود دارند که اگر از زندگی حذف شوند، بسیاری از امور مختل می گردد. دستیابی به بسیاری از مهارت هااز راه تکرار است و تمرین، یکی از مهم ترین شیوه های آموزشی و ورزیدگی است. اگر افراد به دلیل نبود تنوع و تکراری بودن، تمرین را رها کنند، بسیاری از توانایی ها را به دست نمی آورند.
3. نماز انواع مختلفی دارد و بسیار متنوع است. نزدیک به 300 نوع نماز تعیین شده1 که از نظر درون مایه و زمان به جا آوردن با هم متفاوتند. نمازهای گوناگون، در شرایط مختلف و به علل متعددی در شرع اسلام قرار داده شده است.
4. برای رفع کسالت و ایجاد شوق نسبت به نماز، راه هایی در نظر گرفته شده است. در این زمینه، به امور زیر می توان اشاره کرد:
الف) شرکت در نماز جماعت و حضور در جمع نمازگزاران، افزون بر ایجاد تنوع در چگونگی اجرای نماز، به علت افزایش فعالیت های اجتماعی و شرکت در فعالیت گروهی، سبب ایجاد نوعی میل و رغبت به نماز می شود.
ب) هر فردی می تواند در نمازش تنوع ایجاد کند؛ مانند در نظر گرفتن لباسی خاص برای نماز، طولانی یا کوتاه کردن نماز، تغییر در مکان یا زمان نماز، قرائت قرآن، ادعیه و تعقیبات، هنگام نماز.
ج) آشنایی با فلسفه نماز و آگاهی از اهمیت و ضرورت نماز سبب می شود که فرد نسبت به نماز احساس نیاز کند. در این صورت، هیچ گاه از این که نیازش را برطرف کند، خسته و کسل نمی شود.
د) مطالعه نماز علما و عرفای بزرگ و دقت در حالات معنوی آن ها در هنگام نماز، در ایجاد انگیزه نسبت به نماز بسیار مهم است.
5. تکراری بودن نماز، فایده های بسیار مهمی دارد که در این جا چند نمونه را بررسی می کنیم.
فواید تکراری بودن نماز

1. فایده های تکراری بودن نماز
با توجه به نقش عوامل متعدد2 بر تشکیل شخصیت، می توان ثبات شخصیت و برخورداری از آرامش و پایداری شخصیتی را یکی از آرمانی ترین، خواسته های بشری دانست؛ زیرا وجود ناهنجاری در هر کدام از عوامل شکل دهنده شخصیت می تواند اثرات فاجعه آمیزی مانند نارسایی های پیچیده چند شخصیتی به بار آورد.
بی ثباتی شخصیت (پسیکو پاتی) بر یک نوع شایع از اختلال شخصیت دلالت دارد که نیازمند پژوهش میدانی یا نظری کارشناسان است.
پذیرفتن مطلق و تسلیم در برابر دین، پیروی از آن و پیمودن یک راه که همان صراط مستقیم است، ویژگی مهم و برجسته نمازگزاران است. نمازگزار با تکرار مکّرر یک مجموعه از الفاظ و اذکار، در نمازهای روزانه خود، پیوسته یک عقیده و یک راه و روش مشخص را در زندگی خود پی می گیرد و بدین ترتیب، گویی یک شخصیت ثابت و یک روش و منش معین و یک ایدئولوژی همیشگی را برای خود بر می گزیند و به هنگام تکرار جزء به جزء اصول اساسی ایدئولوژی خود، که همگی آن اصول در مضامین نماز متجلی است، پیوسته به تثبیت شخصیت واحد و ثابت خود می پردازد. بدین ترتیب، برای آن گروه که نماز را تکرار مکررات می دانند، شاید توجه به همین یک نکته کافی باشد که در پشت همین تکرار همیشگی، موهبت بزرگ ثبات شخصیت و تعادل کامل روانی نهفته است که می توان آن را به نوعی سرچشمه تمام موفقیت های بشری دانست.
2. نظم
وجود یک برنامه منظم، از مهم ترین علل موفقیت در زندگی است. نظم، یکی از آثار تکراری بودن نماز است. رسیدن به نظم و برنامه ریزی منظم به نوعی پای بندی و ثبات قدم نیاز دارد که تکراری بودن نماز آن را تأمین می کند. به عبارت دیگر، پشتکار که یکی از عوامل افزایش ضمانت اجرایی یک برنامه و ایجاد برنامه ای منظم است، بر اثر تکراری بودن نماز به انسان آموزش داده می شود. تکراری بودن نماز، به نمازگزار می آموزد که چگونه ثبات قدم داشته باشد و به وسیله نماز پشتکار را تمرین کند.
3. اراده
تقویت اراده نیز یکی از مهم ترین آثار نماز است که در اثر تکرار در نماز ایجاد می شود. فرد با اراده تحت تأثیر محرک های بیرونی و درونی قرار نمی گیرد و قدرت انجام کارهایی را دارد که بسیار سخت و برخلاف خواسته شخصی اوست. به طور کلی، تقویت اراده به یک ثبات شخصیت و تحول ناپذیری نیاز دارد که در سایه تکرار ایجاد می شود و تکرار در نماز می تواند آن را فراهم آورد.