وقتی نمازگاه های پیامبر اسلام(ص) تبدیل به مسجد شد

مرحوم علامه طباطبایی می گوید: مسجد در عرف قرآن محلی برای ذکر خدا و سجده برای او است و قرآن بتکده و یا سایر معابد را مسجد نخوانده، همچنان که در آیه چهلم سوره حج، مسجد را در مقابل صومعه و بیع و صلوات قرار داده و فرموده است:

«و لولا دفع الله الناس بعضهم ببعض لهدمت صوامع و بیع و صلوات و مساجد یذکر فیها اسم الله کثیرا»

 و در مکه به مسلمانان دستور می دهد که توجه خویش را در هر مسیری به سوی خدا کنید:

«و اقیموا وجوهکم عند کل مسجد »

و سپس متذکر ظاهرآرایی در هنگام نماز خواندن و یا هنگام حضور در مساجد شده و فرموده است:

«یا بنی آدم خذوا زینتکم عند کل مسجد»

بنابراین وجود واژه مسجد در سوره های مکی، یعنی زمانی که هنوز اثری از بنای مسجد نیست و حتی حکم نماز به شکل کنونی تشریع نگردیده است، ضمن اینکه سابقه ذهنی و تاریخی مردم را از مسجد نشان می دهد، خود حاوی نکات آموزنده ای است که در جای خود و در مجال دیگری به آن خواهیم پرداخت.

پیامبر اسلام(ص) در مهاجرت خود به یثرب با ورود به دهکده قبا، در اطراق یثرب، مسجدسازی را به عنوان نخستین اقدام، در دستور کار خود قرار داده و با ورود و استقرار در مدینه مسجدالنبی را پایه گذاری کردند.

با تشویق پیامبر(ص)، نسبت به مسجدسازی بود که مسلمانان در طول حیات آن حضرت، مکان های مختلفی را در سفر و حضر، بنا به مناسبت هایی مسجد بنا می کردند که در مدینه عبارت اند از:

مسجدجامع پیغمبر اکرم(ص) که به نام مسجد «بنی النجار» یا «بنی سالم» معروف است، همچنین مسجد فضیح، مسجد احد، مسجد احزاب، مسجد علی، مسجد زهرا، مسجد سلمان، مسجد سقیا، مسجد بنی قریظه، مسجد بنی نظیر، مسجد الرأیه، مسجدالاجابه، مسجد الفتح، مسجد ابی بن کعب، مسجد المائده، مصلی العید که به «مسجد غمامه» در حال حاضر معروف است و مسجد ذوقبلتین که از مساجد مهم و معروف به شمار می رود، این مسجد که در وادی عتیق قرار دارد مسجدی است ساده و بی پیرایه که آثار دو محراب، یکی به سوی بیت المقدس و دیگری به سوی کعبه در آن به چشم می خورد، در همین مسجد بود که وحی تغییر جهت قبله از بیت المقدس به کعبه، به نبی اکرم(ص) نازل شد.

همچنین مسلمانان برای حفظ آثار و تاریخ و ارزش های والای اسلامی، در مسیرهایی که برای ماموریت جهاد می پیمودند، نمازگاه های شخص رسول الله (ص) را مسجد ساخته اند، به عنوان مثال مسلمانان برای جنگ تبوک، ناگزیر از طی یک مسیر طولانی بوده اند در هر ایستگاهی که برای برگزاری نماز متوقف می شدند، نمازگاه های پیامبر خدا را تبرکا و تیمنا مسجد نامیده و آن را در حافظه تاریخ ضبط کرده اند.

«واقدی» با بیان اینکه مساجد و جایگاه های نماز رسول الله (ص) ما بین مسافت مدینه و تبوک مشخص و معروف است، نام و نشان مساجد با بدین گونه می آورد:

در ذی خشب زیر سایه بانی، مسجد فیفاء، مسجد مروه، مسجد سقیاء، مسجد واردی القری، مسجدی در حجر، مسجدی در ذنب حوصاء، مسجدی در ذی لجیفه در اول منطقه حوصاء، مسجدی در دره تارا به راه جویر، مسجدی در ذات خطمی، مسجدی در سمنه، مسجدی در اخضر، مسجدی در ذات الزّراب، مسجدی در مدران و مسجدی در تبوک.

برگرفته از کتاب «مسجد نهاد عبادت و ستاد ولایت» نوشته حسن رهبری