در ظلمت شب سیر سماوات خوش است /در خلوت شب بزم مناجات خوش است
اندر دل شب ز دل برآوردن آه/در بارگه قاضی حاجات خوش است[۱]

بله گاهی اوقات انسان دوست دارد برای تهجد و خواندن نماز شب در سحر گاه بلند شود ولکن موفق به این کار نمی گردد،باید بدانیم عواملی در این امر دخیل اند.

۱- ارتکاب گناه و معصیت:

نافرمانی از دستورات حق‌تعالی و ارتکاب گناه با محروم ماندن از عبادت و شب زنده داری ارتباط تنگاتنگی دارد.

انسانی که در طول روز مراقب چشم، گوش، و زبانش و...نباشد، قطعا نمی‌تواند از برکات سحر و نماز شب بهره مند شود. در روایتی از امام صادق علیه‌السلام آمده است:
«انَّ الرجلَ یُذنبُ فَیُحرَمُ صلاةَ اللَّیلِ وَ انَّ العَمَلَ السَّیّی اَسرَعُ فی صَاحِبهِ مِنَ السِّکّینِ فِی اللَّحْمِ[۲] شخص گناه می‌کند، در نتیجه از نماز شب محروم می‌شود‌. همانا اثر گناه در گناهکار از اثر کارد در گوشت سریع‌تر است.»

در روایت دیگر آمده است :
که شخصی نزد امیرمؤمنان ( علیه السلام ) آمد و عرض کرد: «من از نماز شب محروم می‌شوم و توفیق آن را پیدا نمی‌کنم». امام ( علیه السلام ) فرمود: «قَدْ قَیَّدَتْکَ ذُنُوبُکَ[۳] گناهانت تو را از نماز شب محروم کرده است».

امام صادق علیه السلام فرمودند: «گناه، انسان را از عبادت و تهجد محروم می‌سازد و لذت مناجات با خدا را از او سلب می‌کند»[۴]

امام خمینی (ره) می‌فرماید: «ممکن است انسان را یک نظر به نامحرمان یا یک لغزش کوچک لسانی مدت‌ها از سرایر و حقایق توحیدی باز دارد، و از حصول جَلَوات محبوب و خَلَوات مطلوب- كه قرّة العین اهل معرفت است- بازدارد. پس وقوف در هر یك از مراحل و مراتب، و بى‏ اعتنائى و قلّت مبالات به هر یك از نشَئات، موجب حرمان از سعادت مطلقه است و از دامهاى ابلیس است.[۵]

۲- پر خوری

کسی که شب معده خود را به واسطه خوردن غذاهای متنوع سنگین نموده است، طبیعی است که در سحرگاه بلند نشود.

از لقمان حکیم نقل شده است که به پسر خود گفت: «یَا بُنیَّ اِذا اِمْتَلَأتِ المَعْدَةُ نَامَتِ الْفِکْرَةُ وَخَرَستِ الحِکْمَةُ وَقَعَدتِ الأَعْضاءُ عَنِ الْعِباَدةِ.[۶] پسرم هرگاه معده انسان پُر شود، فکر و اندیشه او به خواب می‌رود و زبان از بیان حکمت باز می‌ماند و بدن از عبادت ناتوان می‌شود.»

و به تعبیر علامه حسن زاده آملی (حفظه الله تعالی): «اسیر بطن اهل باطن نخواهد شد»[۷]

و عواملی دیگری چون ضعف اراده، دیر خوابیدن، و... در این زمینه دخیل هستند.

پی نوشت:
[۱]- دیوان علامه حسن زاده آملی
[۲]- کافی، ج۲، ص۲۷۲.
[۳]- بحارالانوار، ج۸۰، ص۱۲۷.
[۴]- جامع السعادات، ج۳، ص۴۸.
[۵]- شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۶۹.
[۶]- جامع السعادات، ج۲، ص۵.
[۷]- هزار و یک کلمه،ج۱،ص۴۳۴.