در هیچ جایی توصیه به غیر اول وقت نشده تا چه رسد به قضا نمودن، مگر از باب اضطرار كه آن هم فقط رفع تكلیف می‌كند و برابری با نماز در وقت را نخواهد داشت. البته اگر كسی از روی عمد نماز را به تأخیر بیندازد تا قضا شود، مورد مۆاخذه قرار خواهد گرفت.
سوال: آیا اگر در حین خواندن نماز وقت بگذرد و قضا شود نماز قضا محسوب می‌شود یا فقط كافی است هنگام نیت ،قضا نشده باشد؟
اگر مكلف در آخر وقت نماز؛ مشغول اقامه نماز شود؛ و وقت بگذرد، در صورتی نمازش اداء حساب می‌شود كه یك ركعت نماز در داخل وقت باشد و در صورت شك در این كه وقت لا اقل به مقدار یك ركعت باقى است یا خیر، نماز را به قصد ما فی الذمّه بخواند. (توضیح المسائل (محشى - امام خمینى)، ج‌1، ص 438‌)
سوال: چه آثار و بركاتی در نماز ادا و اول وقت وجود دارد كه در نماز قضا نیست؟
انسان مسلمان و متعبد به اوقات عبادت، بویژه نماز اهمیت می‌دهد؛ چرا كه نماز از مهم‌ترین عبادات است؛ مۆمن باید تلاش كند نماز را در وقت فضیلتش انجام دهد و در آن اوقات خود را به كارهای دیگری مشغول نكند؛ آن‌گونه ‌كه برای كسب مال و ثروت، تحصیل علم و دانش، و دیگر امور زندگی وقت خاصی قرار می‌دهد. انسان مۆمن اگر به دلایلی این عبادت مهم را به تأخیر اندازد، این عبادت دیگر آن نورانیت را نخواهد داشت، و اگر از تأخیرش از سر سهل انگاری باشد، در زمره كسانی است كه نماز را سبك می‌شمارند: «عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ، قَالَ: لَا تَتَهَاوَنْ‏ بِصَلَاتِكَ‏ فَإِنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) قَالَ عِنْدَ مَوْتِهِ لَیْسَ مِنِّی مَنِ اسْتَخَفَّ بِصَلَاتِهِ... لَا یَرِدُ عَلَیَّ الْحَوْضَ لَا وَ اللَّهِ».[1] زراره از امام باقر (علیه السلام) نقل می‌‌كند كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) هنگام مرگ فرمود: كسی كه نماز را سبك شمارد از من نیست و در حوض كوثر بر من وارد نمی‌‌شود.[2]

در منابع حدیثی و روایی ما روایات فراوانی وجود دارد كه علاوه بر تأكید به خواندن نماز در وقت ادا، سفارش به اول وقت دارند، حتی تأخیر آن‌را - اگرچه قضا هم نشود - روا نمی‌‌دانند. این تأكید و سفارش بیانگر اهمیت این فریضه الهی است. برای نماز اول وقت آثار و بركاتی ذكر شده است كه این آثار را نمی‌توان در نماز آخر وقت و قضا یافت.
در این فرصت به چند نمونه از احادیث اشاره می‌شود:
1. امام صادق (علیه السلام) فرمود هر كس نمازهاى واجب را در اول وقت بخواند و درست ادا كند، فرشته آن‌ را پاك و درخشان به آسمان می‌برد و آن نماز فریاد می‌زند خدا نگه‌دارت باشد، چنانچه مرا نگه داشتى، و تو را به خدا می‌سپارم چنانچه مرا به فرشته‏‌اى كریم سپردى، و هر كس بدون ‏عذرى بى‌‏وقت آن‌را بخواند و درست ادا كند، فرشته آن‌را سیاه و تاریك بالا برد، و آن نماز فریاد كشد خدا ضایعت كند چنانچه ضایعم كردى و رعایتت نكند چنانچه رعایتم نكردى... امام صادق (علیه السلام) فرمود: چون نماز واجبى می‌خوانى در وقتش بخوان، و با آن وداع كن كه گویا كه می‌ترسى بدان برنگردى؛ به جاى (محل) سجده‌‏ات نگاهی بینداز، اگر بدانى كسى طرف راست یا چپ تو است خوب نماز می‌خوانى، بدان كه تو برابر كسى هستى كه تو را مى‌‏بیند و تو او را نمی‌بینى. [3]‏
در هیچ جایی توصیه به غیر اول وقت نشده تا چه رسد به قضا نمودن، مگر از باب اضطرار كه آن هم فقط رفع تكلیف می‌كند و برابری با نماز در وقت را نخواهد داشت. البته اگر كسی از روی عمد نماز را به تأخیر بیندازد تا قضا شود، مورد مۆاخذه قرار خواهد گرفت
2. راوی از امام موسى بن جعفر (علیهما السلام) نقل كرده است: نمازهاى واجب كه در اوّل وقت با حدود و شرایط آن خوانده شود، از برگ مُورد كه آن ‌را هنگام سبزى و خوش‌بویى و طراوتش بگیرند خوشبوتر است. پس بر شما باد كه نماز را در اوّل وقت به جاى آورید. [4]
3. «فَأَوَّلُ الْوَقْتِ رِضْوَانُ اللَّهِ وَ أَوْسَطُهُ عَفْوُ اللَّهِ وَ آخِرُهُ غُفْرَانُ اللَّهِ»؛[5] نماز اول وقت خوشنودی خدا را به دنبال دارد؛ در وسط وقت عفو و در آخر وقت غفران.[6]
4. امام صادق (علیه السلام) فرمود برای هر نمازی دو زمان قرار داده شده است. اول وقت و آخر وقت؛ فضیلت در اول وقت است، سزاوار نیست انسان آخر وقت را برگزیند، مگر به دلیلی؛ چرا كه آخر وقت برای بیمار یا كسی كه عذری دارد، قرار داده شد. اول وقت خوشنودی خدا را به دنبال دارد و آخر وقت موجب بخشش خواهد شد. [7]
با توجه به این روایات، به روشنی تفاوت نماز ادا با قضا روشن می‌شود؛ چرا كه آثار و بركاتی را كه برای نماز بیان كرده‌اند؛ مانند معراج بودن برای مۆمن، باز دارندگی از فحشا و منكرات، تقرب به پروردگار و... این آثار به طور طبیعی در نمازی كه در اول وقت با آداب و شرایط خوانده شود، وجود خواهد داشت كه اینها نه تنها در نماز قضا كه حتی در نماز غیر اول وقت یافت نخواهد شد.
با توجه به مطالبی كه بیان شد، در هیچ جایی توصیه به غیر اول وقت نشده تا چه رسد به قضا نمودن، مگر از باب اضطرار كه آن هم فقط رفع تكلیف می‌كند و برابری با نماز در وقت را نخواهد داشت. البته اگر كسی از روی عمد نماز را به تأخیر بیندازد تا قضا شود، مورد مۆاخذه قرار خواهد گرفت.

پی نوشتها:

[1]. کافی، کلینی ج ‏3، ص 269

[2]. درباره فضیلت نماز اول وقت ر. ک: امام خمینی، چهل حدیث، ص 425، ح 17

[3]. ابن بابویه، محمد بن على، ‏الأمالی، ص 256

[4]. ابن بابویه، محمد بن على، ‏ثواب الأعمال و عقاب الأعمال،‏ ص 36

[5]. محدث نوری، حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 3، ص 101

[6]. در زبان عرب میان عفو و غفران تفاوت وجود دارد که در جای خود باید بدان پرداخت.

[7]. مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 3، ص 101.
 منبع : تبیان