سادگی مسجد بهتر است یا زینت آن؟
سادگی مسجد بهتر است یا زینت آن؟
از آن جایی كه اسلام یک مكتب جهانی و جاودانی است و داعیه هدایت و رهبری بشریت را دارد از ضرورت وجود یک مكان مشخص و پایگاه استوار كه از مظاهر شكوه و عظمت اسلام به حساب آید یعنی مسجد غافل نمانده است. مسجد به معنی سجده‌گاه، مكان سجده می‌باشد. اما در قرآن و تمدن اسلامی، مسجد نه به مكانی گفته می‌شود كه عبادت‌گاه مومنان است. وجه تسمیه عبادت‌گاه مسلمانان به مسجد از آن روی است كه سر به سجده نهادن مظهر و نمود اوج فروتنی و كرنش در برابر خداست، از این رو در اسلام محل عبادت را مسجد نامیده‌اند. .....
سادگی مسجد بهتر است یا زینت آن؟
از آن جایی كه اسلام یک مكتب جهانی و جاودانی است و داعیه هدایت و رهبری بشریت را دارد از ضرورت وجود یک مكان مشخص و پایگاه استوار كه از مظاهر شكوه و عظمت اسلام به حساب آید یعنی مسجد غافل نمانده است. مسجد به معنی سجده‌گاه، مكان سجده می‌باشد. اما در قرآن و تمدن اسلامی، مسجد نه به مكانی گفته می‌شود كه عبادت‌گاه مومنان است. وجه تسمیه عبادت‌گاه مسلمانان به مسجد از آن روی است كه سر به سجده نهادن مظهر و نمود اوج فروتنی و كرنش در برابر خداست، از این رو در اسلام محل عبادت را مسجد نامیده‌اند.
كلمه مسجد حدود 28 مورد در قرآن ذكر شده، كه از آن تعداد، 22 بار به صورت مفرد(مسجد) و 6 بار به صورت جمع(مساجد) آمده است. 22 موردی كه مفرد آمده 15 موردش مقید به قید(الحرام) است كه مراد از همه آنها همان مسجد مخصوص و معروف و مقدس «مسجدالحرام» در مكه است و یک مورد هم مقید به قید(الاقصی) كه مراد از آن اولین قبله‌گاه مسلمانان «مسجدالاقصی» در بیت‌المقدس است. یک مورد دیگر به قید اضطرار، مقید گشته كه مقصود همان مسجد معروف «ضرار» است كه به دست منافقان در مدینه ساخته شده بود.
بنابراین كلمه مسجد به صورت مفرد از 22 مورد، 17موردش در قرآن مقید به این سه قیدی كه بیان شد،(الحرام، الاقصی، ضرار) و 5 موردش به صورت مطلق و بدون قید آمده، اما كلمه مساجد كه 6 مورد از قرآن مجید به چشم می‌خورد، 3 مورد از آن نیز مقید اما به قید(الله) به این عبارت(مساجدالله) و سه مورد دیگر به طور مطلق بیان شده است.
در مجموع 15 آیه در قرآن اختصاص به مسجدالحرام دارد كه آیات144، 149 و ا150 سوره مباركه «بقره» در رابطه با تغییر قبله است و از مجموعه آیات مربوط به مسجدالحرام چند آیه از آن جمله آیه 196 از سوره «بقره» و آیه 25 سوره «فتح» و آیه 27 سوره «فتح» و آیه 25 سوره «فتح» در رابطه با برنامه حج است. آیه 217 سوره «بقره» و آیات 191 تا 194 سوره «بقره» و آیه 2 سوره «مائده» و آیه 34 سوره «انفال»و آیات 28 و 19 سوره «توبه» كه مربوط به مسجدالحرام است، در رابطه با قتال و جنگ با مشركان است. در مجموعه آیات قرآن در ارتباط با مسجد دو آیه در سوره «اسراء»، در رابطه با «مسجدالاقصی» به چشم می‌خورد و اشاره به معراج پیامبر(صلی الله علیه وآله) دارد.
مسجد مکانی است که آدمی را به آخرت ترغیب کند و از دنیا و زینت های آن جدا کند و پرداختن به زینت ظاهری بیش از اندازه با این امر منافات دارد
ساختن مسجد از مستحبات مۆكد است و پاداش بزرگی دارد. درباره اهمیت بناى مسجد احادیث فراوانى از طرق اهل‌بیت(علیهم السلام) و اهل سنت رسیده است كه اهمیت فوق‌العاده این كار را نشان مى‌دهد. از پیامبر(صلی الله علیه وآله) چنین نقل شده كه فرمودند: «كسى كه مسجدى بنا كند هر چند به اندازه لانه مرغى بوده باشد، خداوند خانه‌اى در بهشت براى او بنا خواهد كرد».
امروز آن چه بیشتر اهمیت دارد، عمران و آبادى معنوى مساجد است و به تعبیر دیگر بیش از آنچه به ساختن مسجد اهمیت مى‌دهیم باید به ساختن افرادى كه اهل مسجد و پاسداران مسجد و حافظان آنند اهمیت بدهیم. مسجد باید كانونى باشد براى هر گونه حركت جنبش و سازنده اسلامى در زمینه آگاهى و بیدارى مردم، و پاك‌سازى محیط، و آماده ساختن مسلمانان براى دفاع از میراث‌هاى اسلام، مخصوصا باید توجه داشت، مسجد مركزى براى جوانان با ایمان شود، نه این كه تنها مركز بازنشستگان و از كار افتادگان شود. مسجد باید كانونى براى فعال‌ترین قشرهاى اجتماع باشد، نه مركز افراد بی‌كار و بى‌حال و خواب آلوده‌ها!
قرآن در آیه 17 سوره «توبه» مشركان را از آباد كردن مساجد خدا منع می‌كند و آنان را سزاوار چنین كار مقدس و با عظمتی نمی‌بیند و در آیه 18 این سوره ویژگی آباد كنندگان مساجد را اینگونه بیان می‌كند: «إِنَّمَا یَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللّهِ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ وَأَقَامَ الصَّلاَةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَلَمْ یَخْشَ إِلاَّ اللّهَ فَعَسَى أُوْلَئِكَ أَن یَكُونُواْ مِنَ الْمُهْتَدِینَ؛ منحصراً تعمیر مساجد خدا به دست كسانی است كه به خدا و روز قیامت ایمان آورده و نماز (پنج‌گانه) بپا دارند و زكات مال خود بدهند و از غیر خدا نترسند، آنها امیدوار باشند كه از هدایت یافتگان هستند».
در واقع تأكید قرآن بر وجود اوصاف و شرایطی خاص برای آباد كنندگان مساجد در حقیقت دارای دو جنبه فردی و اجتماعی است، از جنبه فردی شرایط مذكور از آن روی اهمیت پیدا می‌كند كه آباد كردن مسجد بدون آن ویژگی‌ها، عملی بی‌روح و پیكری بی‌جان است كه دربارگاه ربوبی بی ارزش است و از بعد اجتماعی نیز از آن جا كه مسجد دارای نقش‌های مهم اجتماعی است، بایستی آباد كنندگان آن انسان‌های صالح و برگزیده باشند تا مسجد قادر به ایفای نقش حیاتی خویش باشد، به تعبیر دیگر، بیش از آنچه به ساختن مسجد اهمیت می‌دهیم باید به ساختن افرادی كه اهل مسجد و پاسداران مسجد و حافظان آنند اهمیت بدهیم.
قرآن كریم در آیه 114 سوره «بقره»، كسانی كه مردم را از مساجد خدا به هر شكلی بازمی‌دارند و مانع آنها می‌شوند در نزدیک شدن و استفاده كردن از این اماكن مقدس و محترم، ستم كارترین مردم نام می‌برد.
هم‌چنین قرآن در آیه 25 سوره «حج» به این افراد وعده عذاب جهنم می‌دهد و در آیه 40 از همین سوره خداوند به كسانی كه مبارزه و دفاع از خود و این پایگاه مهم در برابر كافران برمی‌خیزند وعده نصرت می‌دهد.
در واقع یكی از اهداف تشریع فریضه جهاد این بود كه مسلمانان بتوانند مراكز بندگی خداوند(مساجد) را از شر دشمنان دین حفظ كنند، زیرا از صدر اسلام دشمنان، مساجد و مراكز دینی را خطر جدی برای خود محسوب می‌كردند و درصدد این بودند كه مراكز اجتماع مسلمانان را از بین ببرند.
مسجد در عرف قرآن عبادت گاهی برای ذكر خداست. قرآن این تعبیر را درباره اصحاب كهف استعمال كرده و در آیه21 سوره «كهف»، موحدین را متصدی ساختن مسجد در كنار مدفن آنان قرار می‌دهد. هم‌چنین از این آیه درمی‌یابیم كه ساختن مسجد بر مزار اولیای خدا ریشه قرآنی دارد، در واقع آثار مقدس باید در مكان‌های مقدس و به مناسبت‌های مقدس باشد. مسجد در كنار غار اصحاب كهف ارزش بیشتری دارد، در واقع باید ازهرفرصتی برای ترویج دین استفاده كرد، هم‌چنان كه می‌بینیم پیامبر شخصاً دستور می‌دهد كه قبرش را در داخل مسجد قرار دهند.
هر مسجدی ارزش و قداست ندارد
از نظر قرآن هر مسجدی دارای ارزش و قداست نیست، قرآن نمونه‌ای از این مساجد را برای ما مثال می‌زند. در آیه 107 سوره «توبه» به مسجد ضرار اشاره می‌كند كه دوازده منافق حسود با اهداف شوم و انگیزه ضرر رساندن به مسلمانان به سركردگی «ابوعامر» مسجدی را در مقابل مسجد قبا احداث كردند، آنها به بهانه این كه بیماران و پیرمردان توانایی حضور در مسجد قبا را ندارند، اقدام به ساختن مسجدی در مدینه كردند كه به نام مسجد «ضرار» معروف شد.
خداوند در آیات 36 تا 38 سوره «نور»، ویژگی‌های اهل مسجد را اینگونه بیان می‌كند كه در خانه‌هایی خدا رخصت داده كه آنجا رفعت یا بدو در آن ذكر خدا شود و صبح و شام تسبیح و تعزیه ذات پاك او كنند. پاك مردانی كه هیچ كسب و تجارت آنان را از یاد خدا و به پاداشتن نماز و پرداختن زكات غافل نمی‌سازد و از روزی كه دل و دیده‌هادر آن روز حیران و مضطرب است، ترسان و هراسانند. تا خدا در مقابل بهترین اعمال ایشان جزا و ثواب عطا فرماید و از فضل و احساس خویش بر آنها بیفزاید و خدا هركه راخواهد روزی بی‌حد و حساب بخشد.
آیا از نظر شرع مقدس اسلام، ساده بودن مسجد و بى زرق و برق بودن آن بهتر است یا آن که هر چند سال بر زینت مسجد افزوده شود و مساجد به شکل مکان هاى زینتى در آید؟
رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: زمانی فرا رسد در آخر الزمان، که گروهی به مسجد می آیند پس دور هم جمع شوند و کلامشان درباره دنیا و دوستی دنیا است؛ همنشین با اینان نشوید و خداوند نیازی به عبادت آنان ندارد
در آموزه های دینی از این که مساجد را شبیه عبادت گاه های یهودیان و مسیحیان تزیین کنند نهی شده است. رسول خدا (صلی الله علیه وآله) در این باره می فرماید: "لَا تُزَخْرِفُوا مَسَاجِدَکُمْ کَمَا زَخْرَفْتِ الْیَهُودُ وَ النَّصَارَى بیَعَهُمْ"؛ زینت نکنید مسجدهایتان را، آن گونه که یهودیان و مسیحیان عبادت گاه های خود را زینت می کنند.[ محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج 3 ، ص 371.[2]]
در نقل اهل سنت نیز پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه وآله) فرمود: ما ساء عمل قوم قطّ إلّا زخرفوا مساجدهم؛[ ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ج 6، ص 57] چون عمل گروهى بد شود مساجد خویش را زینت کنند.
با نظر به روایاتی که درباره فضیلت مسجد و عبادت در آن و رعایت آداب و ... آمده است؛ در می یابیم که مسجد مکانی است که آدمی را به آخرت ترغیب کند و از دنیا و زینت های آن جدا کند و پرداختن به زینت ظاهری بیش از اندازه با این امر منافات دارد.
امام صادق (علیه السلام) می فرماید: سه چیز نزد خداوند شکایت می کنند: مسجد خراب که نماز گزار ندارد، دانشمندی که در میان نادانان زندگی می کند (زیرا از علم او بهره نمی برند) و قرآنی که قرائت نمی شود و گرد و غبار روی آن را گرفته است.[همان]
و در روایت دیگری رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: زمانی فرا رسد در آخر الزمان، که گروهی به مسجد می آیند پس دور هم جمع شوند و کلامشان درباره دنیا و دوستی دنیا است؛ همنشین با اینان نشوید و خداوند نیازی به عبادت آنان ندارد.[ شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة، ج 5، ص 214]
بنابر این، آنچه که از منابع روایی فهمیده می شود، آبادی معنوی مساجد است و نه تزیین ظاهر آن. البته آن گونه هم مخروبه نباشد که با شأن و جایگاه مسجد سازگاری نداشته باشد.
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منابع:
اسلام کوئیست
سایت ایکنا
درباره وبلاگ
آرشیو ماهانه
آرشیو موضوعی
آمار وبلاگ
دیگر امکانات
دستور آسان نماز شب از زبان حجت الاسلام عالی وصیت شهدا
