آیا در حالت ترس از دشمن نماز شکسته می شود یا همیشه؟
با توجه به آيه نماز مسافر که عبارت «إِنْ خِفْتُمْ أَنْ يَفْتِنَكُمُ الَّذينَ كَفَرُوا» دارد آيا حکم اين نيست که در سفر، فقط در صورت ترس از آسيب دشمن مي توان نماز را شکسته خواند و پس از رفع خطر، نماز را کامل بخوانيد؟
شكسته خواندن نماز در سفر در صورت ترس از دشمن نيست، زيرا
- ابتداى آيه می گوید : «وَإِذَا ضَرَبْتُمْ فِى الاَرْضِ» که مسافرتهاى عادى را در نظر دارد نه فقط صورت ترس را.
- نماز خوف در جنگ در دو آيه بعد به طور جداگانه و با احكام خاص خودش بيان شده است و نماز خوف با نماز مسافر متفاوت است.
- مقيد ساختن حكم قصر به ترس از دشمن به یکی از سه جهت است:
ناظر به وضع مسلمانان در آغاز اسلام است و اين قيد غالبى است و در علم اصول اثبات شده كه چنين قيودى مفهوم ندارد، یعنی اينگونه نيست كه اگر اين قيد نباشد حكم هم نباشد
بعضى از مفسران معتقدند كه نماز قصر نخست به هنگام ترس از دشمن تشريع شده، سپس این حکم توسعه پيدا كرده است
تعلق حكم قصر به خوف به سبب تأكيد است، يعنى نماز قصر براى مسافر همه جا لازم است، ولى به هنگام خوف تأكيد بيشترى دارد.
با توجه به تفسير آيه، نماز مسافر اختصاص به صورت خوف ندارد؛ از آن جمله:
در تفسير الدّرالمنثور است که «يعلى بن اميه» گفت: از عمر بن الخطاب سؤال كردم خدا مىفرمايد: «ليس عليكم... ان خفتم...» يعنى اگر از فتنه انگيزى كافران مىترسيد عيبى ندارد كه قصر بخوانيد، در حالىكه مردم در امن به سر مىبرند (و باز هم قصر می خوانند). عمر گفت: من از همين مطلبى كه تو تعجب كردهاى تعجب كردم و از رسول الله (صلى الله عليه وآله) سؤال كردم. حضرت فرمود: صدقهاى است كه خدا به شما داده، شما هم صدقه خدا را قبول كنيد و ابن عباس مىگويد: بين مكه و مدينه در حالىكه ايمن بوديم... با پيغمبر (صلى الله عليه وآله) نماز را دو ركعتى خوانديم.
امام باقر(عليه السلام) فرمودند: «شكسته خواندن نماز در سفر واجب است؛ همانگونه كه تمام خواندن آن در وطن واجب است»
- وَ إِذا ضَرَبْتُمْ فِي الْأَرْضِ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ أَنْ تَقْصُرُوا مِنَ الصَّلاةِ إِنْ خِفْتُمْ أَنْ يَفْتِنَكُمُ الَّذينَ كَفَرُوا إِنَّ الْكافِرينَ كانُوا لَكُمْ عَدُوًّا مُبينا ؛ (نساء : 101)
- الميزان، ج5، ص63؛ تفسير نمونه، ج4، ص94 ـ 96؛ طبرى، احكام القرآن، ج1ـ2، ص487 و حسينى جرجانى، آيات الاحكام، ج1، ص240 ـ 247
- فَصَارَ التَّقْصِيرُ فِي السَّفَرِ وَاجِباً كَوُجُوبِ التَّمَامِ فِي الْحَضَرِ ؛ (من لا يحضره الفقيه ؛ ج1 ؛ ص434)
- سعید شمس، پرسمان قرآني نماز، سبط اكبر، پاييز 1387ش، سوم، ص 306