امام صادق علیه‏السلام می‏فرماید:
شنیده بودم، شخصی را مردم عوام تعریف می‏کنند و از بزرگی و بزرگواری او سخن می‏گویند. فکر کردم به طوری که مرا نشناسد، او را از نزدیک ببینم و اندازه شخصیتش را بدانم.
یک روز در جایی او را دیدم که ارادتمندانش که همه از طبقه عوام بودند، اطراف وی را گرفته بودند. من هم صورت خود را پوشانده، به طور ناشناس در گوشه‏ای ایستاده بودم و رفتار او را زیر نظر داشتم. او قیافه عوام فریبی به خود گرفته بود و مرتب از جمعیت فاصله می‏گرفت تا آنکه از آنها جدا شد. راهی را پیش گرفت و رفت. مردم نیز به دنبال کارهایشان رفتند.
من به دنبال او رفتم ببینم کجا می‏رود و چه می‏کند.
طولی نکشید به دکان نانوایی رسید، همین که صاحب دکان را غافل دید، فهمید نانوایی متوجه حرکات او نیست، دو عدد نان دزدید و زیر لباس خویش مخفی کرد و به راه خود ادامه داد.
من تعجب کردم، با خود گفتم:
شاید با نانوا معامله دارد و پول نان را قبلاً داده یا بعداً خواهد داد.
از آنجا گذاشت و به انار فروشی رسید مقداری جلوی انار فروش ایستاد. همین که احساس کرد به رفتار او متوجه ندارد، دو عدد انار برداشت و به راه افتاد.
تعجبم بیشتر شد! باز گفتم:
شاید با ایشان نیز معامله داشته است، ولی با خود گفتم:
اگر معامله است چرا رفتارش مانند رفتار دزدهاست. وقتی که احساس می‏کند متوجه نیستند، آنها را برمی‏دارد.
همچنان در تعجب بودم، تا به شخص بیماری رسید. نانها و انارها را به او داد و به راه افتاد. به دنبالش رفتم، خود را به او رسانده، گفتم:
بنده خدا! تعریف شما را شنیده بودم و میل داشتم تو را از نزدیک ببینم اما امروز کار عجیبی از تو مشاهده کردم، مرا نگران نمود. مایلم بپرسم تا نگرانی ام بر طرف شود.
گفت: چه دیدی؟
گفتم:
از نانوا دو عدد نان دزدیدی و از انار فروش هم دو عدد انار سرقت کردی.
مرد، اول پرسید:
تو که هستی؟
گفتم:
از فرزندان آدم از امت محمد صلی الله علیه و آله و سلم.
مرد: از کدام خانواده؟
امام: از اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم.
مرد: از کدام شهر؟
امام: از مدینه.
مرد: تو جعفربن محمد هستی؟
امام: آری، من جعفربن محمدم.
مرد: افسوس این شرافت نسبی، هیچ فایده‏ای برای تو ندارد. زیرا این پرسش تو نشان می‏دهد تو از علم و دانش جد و پدرت بی‏خبری و از قرآن آگاهی نداری، اگر از قرآن آگاهی داشتی به من ایراد نمی‏گرفتی و کارهای نیک را زشت نمی‏شمردی.
گفتم:
از چه چیز بی‏خبرم؟
گفت: از قرآن.
- مگر قرآن چه گفته؟
- مگر نمی‏دانی که خداوند در قرآن فرموده:
من جاء بالحسنة فله عشر امثلها و من جاء بالسیئة فلا یجزی الا مثلها: ‏
هر کس کار نیک بجای آورد، ده برابر پاداش دارد و هر کس کار زشت انجام دهد، فقط یک برابر کیفر دارد.
با این حساب وقتی من دو عدد نان دزدیدم دو گناه کردم و دو انار هم دزدیدم دو گناه انجام دادم، مجموعاً چهار گناه مرتکب شده‏ام.
اما هنگامی که آنها را صدقه در راه خدا دادم در برابر هر کدام از آنها ده ثواب کسب کردم، جمعاً چهل ثواب نصیب من شد. هر گاه چهار گناه از چهل ثواب کم گردد. سی و شش ثواب باقی می‏ماند. بنابراین من اکنون سی و شش ثواب دارم. این است که می‏گویم شما از علم و دانش بی‏خبری.
گفتم: مادرت به عزایت بنشیند، تو از قرآن بی‏خبری، خداوند می‏فرماید:
انما یتقبل الله من المتقین: ‏
خداوند فقط از پرهیزگاران می‏پذیرد.
تو اولاً دو عدد نان دزدیدی، دو گناه کردی و دو عدد انار دزدیدی، دو گناه دیگر انجام دادی، روی هم چهار گناه مرتکب شدی. و چون مال مردم را بدون اجازه به نام صدقه به دیگری دادی، نه تنها ثواب نکردی، بلکه چهار گناه دیگر بر آن افزودی. مجموعاً هشت گناه شده، نه، این که در مقابل چهار گناه، چهل ثواب کرده باشی.
آن مرد سخنان منطقی را نپذیرفت، با من به بحث و گفتگو پرداخت من نیز او را به حال خود گذاشته، رفتم.
امام صادق علیه‏السلام وقتی این داستان را برای دوستانش نقل کرد. فرمود:
این گونه تفسیرها و توجیهات غلط در مسایل دینی سبب می‏شود که عده‏ای خود گمراه شوند و دیگران را هم گمراه کنند. (54)