رسول خدا (ص):
نماز مسواک زده بهتر از هفتاد نماز مسواک نزده است. نهج الفصاحه حدیث 1849
رسول خدا (ص):
نمازی که با مسواک خوانده شود افضل است از عبادت خدا در چهل روز که بدون مسواک خوانده شود.
دعایی که امیر المومنین (ع) هنگام وضو می خواندند
امام صادق (ع):
یک روز هنگامی که امیرالمومنین علی(ع) با فرزندشان محمد حنفیه نشسته بودند به او فرمودند: ای محمد ظرفی آب برایم بیاور تا برای نماز وضو بسازم، محمد کاسه ای آب آورد و آن حضرت با دست راست خود ظرف آب را خم کرده و بر روی دست چپ خویش ریخت و سپس فرمود: استعانت و یاری از نام خدا می خواهم و حمد و سپاس مخصوص خداوندی است که آب را پاک و مطهر قرار داد و آنرا پلید نساخت . سپس حضرت مضمضه نموده و سه بار آب در دهان خویش چرخانده و این دعا را خواندند: خدایا در روزی که تو را ملاقات می کنم حجتم را به من تلقین فرما و زبانم رابه یاد خودت آزاد و روان گردان. سپس حضرت استنشاق نموده و آب در بینی خود چرخاندند و این دعا را خواندند: بار خدایا بوی بهشت را بر من حرام مگردان و مرا از کسانی قرار ده که بو و نسیم و عطر آن را حس می کنند. سپس حضرت با دست راست خود مشتی آب بر صورت خویش ریختند و آنرا شسته و این دعا را می خواندند: خداوندا در روزی که روهای گناهکاران سیاه می شود روی مرا سفید گردان و روزی که روهای مومنین در آن سفید می شود روی مرا سیاه مگردان . سپس حضرت با دست چپ خویش مشتی آب برداشتند و بر ساعد راست خویش ریختند و آنرا شسته و این دعا را می خواندند: خداوندا در روز دیدار خود نامه عملم را به دست راست من بده و برگه اقامت ابدی در بهشت را به دست چپم و مرا با حسابی آسان حسابرسی فرما . سپس حضرت با دست راست خویش مشتی آب بر روی ساعد چپ خویش ریختند و آنرا تا نوک انگشتان شستند و این دعا را زمزمه می نمودند : خداوندا نامه عملم را به دست چپم مده و آنرا زنجیر گردنم مساز و به تو پناه می برم از پیراهنهائی که از آتش ساخته شده است . آنگاه حضرت با دست راست خود سر خود را مسح نموده و این دعا را می خواند : بار خدایا رحمت و برکات و بخشایشت را بر سر من نازل نما و تا کف پایم آن را فرا گیر . آنگاه حضرت با کف دست راست پشت پای راست خویش و با کف دست چپ پشت پای چپ خویش را مسح نموده و این دعا را زمزمه می نمودند : خداوندا قدمهای مرا برصراط ثابت و استوار نما در آنروز که قدم ها می لرزد و رفت و آمد و قدم های مرا در راهی که خودت می پسندی قرار بده . سپس حضرت سر خود را بلند نموده و به محمد حنفیه نگریست و فرمود : ای محمد هرکس همانند وضوی من وضو بگیرد و همانند گفتار مرا بر خود یادآوری کند و بخواند خدای عزوجل از هر قطره ای از قطرات آب وضوی او فرشته ای بیافریند که تقدیس و تسبیح و تکبیر ذات ذوالجلال او را کنند و ثواب و پاداش تمام این اذکار را تا روز قیامت به آن شخص وضو گیرنده می دهد. من لا یحضره الفقیه جلد 1 صفحه 70-
68
اندازه و حد شستن صورت و دست و کیفیت آن
سوره مائده آیه 6
:
ای کسانی که ایمان آورده اید چون می خواهید به نماز بایستید بشوئید صورت های خود و دستهای خود را تا بالای آرنج و مسح نمائید سر و پشت پاهای خود را تا برآمدگی بالای پا .
امام باقر (ع):
زراره بن اعین گوید به ابو جعفر باقر (ع) گفتم بفرمائید حد شستن صورت در وضو آن مقداری که خدای عزوجل در قرآن مقرر نموده تا کجا است؟ فرمود حد آن صورتی که خدا فرموده و شستن آنرا دستور داده و کسی را روا نیست که به آن بیافزاید یا از آن کم کند که اگر افزود پاداشی ندارد و اگر از آن کم گذاشت گناه کرده است آن مقداری است که از لحاظ درازا از رستنگاه مو تا زیر چانه باشد و از لحاظ پهنا مابین دو انگشت شصت و انگشت میانه که به صورت قوس وار بر روی آن بگردد باشد.
من لا یحضره الفقیه جلد 1 صفحه 73
امام باقر (ع):
زراره گوید به امام (ع) گفتم مخالفین شیعه می گویند داخل
گوشها جزء صورت محسوب می شود و شستن آن لازم است و پشت گوشها هم جزء سر محسوب می شود و مسح آن لازم شما چه می فرمائید : امام علی (ع) فرمودند برای گوشها تکلیفی در وضو نیست نه شستن و نه مسح کشیدن .
گزیده کافی جلد 2 صفحه 29
امام باقر (ع):
زراره گوید به امام (ع) عرض کردم بفرمائید آن قسمتی از صورت که در زیر مو پنهان است را چگونه باید شست . فرمود فقط کافی است که روی آن آب بریزد و ظاهر صورت را بشوید و لازم نیست دست خود را در زیر مو داخل کند و پوست صورتش را بجوید.
گزیده تهذیب جلد1 صفحه 107
امام صادق (ع):جدم رسول خدا (ص) می فرمود : به هنگام وضوی صورت خود را به آب نزنید بلکه آب را بر روی صورت خویش بریزید .
گزیده تهذیب جلد 1 صفحه 103
امام باقر (ع):
هنگام شستن صورت در وضو شستن سوراخ بینی و داخل دهان لازم نیست بلکه باید ظاهر این اعضاء
شسته شود .
گزیده تهذیب جلد1 صفحه 97
رسول اکرم (ص):
چشمان خود را به هنگام وضو گرفتن باز نگه دارید باشد که آنها آتش جهنم را نبینند . من لا یحضره الفقیه جلد1 صفحه 78
امام باقر (ع):
اگر موقع وضو گرفتن آب را به پوست دست و صورتت جاری نمائی کفایت می کند .
گزیده کافی جلد 2 صفحه 22
رسول اکرم (ص):
هنگام شستن دستها در وضو لای انگشتان دست خود را باز کنید و آنها را بشوئید باشد که خداوند بوسیله آتش میانه آنها را فاصله ندهد . نهج الفصاحه حدیث 1455
امام صادق (ع):
پدرم امام باقر (ع) می فرمود : برای وضو حدی مقرر شده است و اگر کسی از حد مقرر آن تجاوز نماید اجر و پاداشی نخواهد داشت در این موقع یک نفر از امام (ع) پرسید حد مقرر وضو چیست؟ فرمود حدوضو آن است که یک نوبت صورت و دستها را بشویی و یک نوبت سر و پاها را مسح کنی.
گزیده کافی جلد 2صفحه 21
امام باقر (ع):
ذات خداوند فرد است و فرد را دوست دارد برای وضو گرفتن سه مشت آب کافی است یک مشت برای صورت یک مشت برای دست راست و یک مشت برای دست چپ.
گزیده تهذیب جلد1صفحه104
امام صادق (ع):
عبدالکریم گوید از ابوعبدالله(ع) پرسیدم حد شستن در وضو چگونه است؟ فرمود: امیرالمومنین صورت و دستها را فقط یک بار می شست و سر و پاها را فقط یک بار مسح می نمود. گزیده کافی جلد2صفحه29
امام باقر (ع): زراره گوید به ابوجعفر(ع) گفتم آیا یک مشت آب برای شستن صورت و یک مشت آب برای شستن ساعد دست کفایت می کند؟ فرمود: بله در صورتی که مشت خود را کاملاً پر از آب کنی کافی است. گزیده کافی جلد2 صفحه28
امام باقر(ع):
حد شستن دو دست در وضو از بالای آرنج تا انتهای نوک انگشتان دست می باشد که باید تمام این مقدار شسته شود.
گزیده کافی جلد 2 صفحه 28
امام رضا (ع):
خداوند متعال بر مردمان چنین مقرر ساخته است که در وضو زن از درون دست ساعد خود را بشوید و مرد از پشت آرنج دستش را بشوید .
من لا یحضره الفقیه جلد 1 صفحه 77
امام صادق (ع):
اگر به هنگام وضو انگشتر به دست کسی بود هنگام وضو باید آنرا بگرداند و در وقت غسل آنرا خارج سازد تا آب به محل وضو برسد
استبصار جلد 1 صفحه 69
امام حسن عسگری (ع):
هر که بیش از حد شرعی در وضو آب بریزد و بشوید چون انسان بی وضو است .
تحف العقول صفحه 520
امام صادق (ع):
منصوربن حازم گوید از امام (ع) پرسیدم اگر کسی در وضو پس از شستن صورت ابتدا دست چپ خود را وضو دهد چه حکمی دارد. فرمود باید برگردد و اول دست راست خویش را بشوید سپس مجدداً دست چپ خود را بشوید .
گزیده تهذیب جلد 1 صفحه 99
امام صادق (ع):
کسی که هر یک از اعضای وضوی خویش را سه مرتبه بشوید بدعت وارد ساخته و وضویش باطل است.
من لا یحضره الفقیه جلد 1 صفحه 74
امام صادق (ع):
هرکس وضوی خود را با « بسم الله الرحمن الرحیم » آغاز کند تمام اعضای بدنش پاک می شود و وضویش تا وضوی دیگر کفاره گناهان مابین آندوست یعنی موجب طهارت معنوی او نیز خواهد شد و هرکس نام خدا را بر زبان نیاورد از بدن او پاک نمی شود مگر همان مقداری که آب به آن برسد.
ثواب الاعمال صفحه 41
امام موسی کاظم (ع):
از امام (ع) پرسیده شد مردی که دست او از آرنج بریده شده چگونه وضو بگیرد؟ فرمود آن مقدار از بازویش را که باقی مانده است می شوید .
من لا یحضره الفقیه جلد1 صفحه 77
اندازه و حد مسح سر و پا و چگونگی آن
سوره مائده آیه6: و مسح کنید در هنگام وضو سرهای خود و پشت پاهایتان را تا استخوان بالای پا .
امام باقر(ع):
برای مسح سر کفایت می کند که سر را با سه انگشت به هم چسبیده مسح کرد. گزیده کافی جلد 2 صفحه 31
امام صادق (ع):
حد مسح سر عبارت است از: مسح با سه انگشت به هم چسبیده از بالای سر و حد مسح دو پا عبارت است از این که : کف دست خود را بر روی انگشت شصت پای خود قرار دهی و آن را تا برآمدگی بالای پا بکشی و مسح پای راست را پیش از پای چپ بکشی و این مسح با آن مقدار از تری که در دست باقی مانده بدون آنکه آن را دوباره به آب بزنی صورت می گیرد.
من لا یحضره الفقیه جلد1 صفحه 72
امام باقر (ع): برای یک خانم وقتی در دید نامحرم است کافی است که جلوی سر خود را به اندازه سه انگشت از زیر روسری مسح نماید و روسری خود را برندارد . گزیده کافی جلد 2 صفحه 34
امام صادق (ع): هنگام شستن صورت و دست و مسح سر موهای بدن نباید به سمت عقب برگردد . من لا یحضره الفقیه جلد 1 صفحه 72
امام باقر (ع): محمدبن مسلم گوید از امام (ع) پرسیدم مسح کشیدن بر روی عمامه و کفش روبسته چه صـورت است؟ حضـرت فرمودند بر روی عمامه و کفش روبسته که مانـع اند مـسح
مکن . فرمان خدا که فرموده بر روی سر و پاها مسح کنید جائی برای این امور باقی نگذاشته است .
گزیده تهذیب جلد1صفحه 105
امام باقر (ع): زراره گوید امام (ع) فرمودند : اگر وضو بگیری و در عوض مسح پاها به شستن پاها بپردازی و تصور کنی که دستور قرآن همین است وضویت باطل خواهد بود سپس فرمودند : اگر خواستی پاهای خود را بشوئی و نظافت کنی ابتدا مسح پاهایت را کامل کن و وضویت را تمام کن و بعد از فراغت از وضو پاهایت را بشوی
.
گزیده تهذیب جلد 1صفحه 93
امام باقر (ع): غالب بن هذیل گوید از امام (ع) پرسیدم آیا به هنگام وضو باید پاهای خود را مسح کنم؟ فرمود مسح پاها از محکمات و مفاد قرآن است که جبرئیل امین این دستور را بر رسول اکرم (ص) فرودآورده است . گزیده تهذیب جلد 1 صفحه 91
امام صادق (ع): بسا شخصی که خدا را چهل سال عبادت می کند ولی در وضو اطاعت امر خدا ننموده و تمام عبادتش باطل می گردد زیرا عضوی را که خدا دستور به مسح کردنش داده یعنی پاهایش را می شوید و مسح نمی کشد . من لا یحضره الفقیه جلد 1 صفحه 63
امام باقر (ع): زراره گوید به امام (ع) گفتم آیا مرا از راز این مطلب آگاه نمی سازید که از کجا دانسته اید: مسح کردن قسمتی از سر و قسمتی از پشت پا کفایت می کند نه شستن آن؟ ابو جعفر (ع) تبسمی نموده و فرمودند زیرا جدم رسول خدا این چنین عمل نموده و آیه قرآن سوره مائده آیه 6 نیز تاکیدکننده این کار است. زیرا در این آیه فرموده ای مؤمنان به هنگام نماز صورتهای خود را بشوئید پس ما دانستیم که تمام صورت باید شسته شود و از آن قسمت که فرموده دستهای خود را تا آرنج بشوئید پس ما دانستیم که باید دستها را نیز بشوئیم ولی در مورد سر و پاها فرموده « مسح کنید سرتان و پشت پاهایتان را تا برآمدگی بالای پا » و نفرموده است که آنها را بشوئید پس ما فهمیدیم که باید پاها را مسح نمائیم. پس این دو قسمت مسح کشیدن را رسول خدا (ص) عملاً در سنت خود تفسیر نمودند ولی مردم احمق و گمراه پس از آن حضرت تفسیر ایشان را تباه نموده و ضایع گذاشتند و کافر شدند. گزیده کافی جلد 2 صفحه 32
امام رضا (ع): احمدبن محمد گوید از امام (ع) پرسیدم مسح پاها به چه صورت انجام می گیرد؟ ابوالحسن الرضا (ع) کف دست خود را بر روی انگشتان پا نهادند و پشت پاهای خود را تا محل برآمدگی بالای پا مسح کشیدند من گفتم اگر کسی با دو انگشت خود به این صورت مسح بکشد چه صورتی دارد؟ امام (ع) فرمودند نه این طور کافی نیست و باید با تمام کف دست خود پایت را مسح کنی . گزیده تهذیب جلد 1 صفحه 91
امام باقر (ع): زراره گوید به امام (ع) عرض نمودم بفرمائید آن قسمتی از سر که در زیر مو پنهان است چگونه باید مسح کشید. فرمود آن قسمت از سر که زیر مو پنهان است لازم نیست که دست خود را به بیخ مو برساند و پوست سر را جستجو نماید بلکه فقط روی آن مسح بکشد کافی است . گزیده تهذیب جلد 1صفحه 107
امام صادق (ع): زراره گوید به ابوعبدالله (ع) عرض کردم اگر کسی قبل از مسح کردن سر پاهای خود را مسح نماید چه حکمی دارد فرمود: در اعمال وضو باید به آن عضوی آغاز کند که خداوند فرموده پس باید برگردد و ابتدا مسح سر خود را انجام دهد آنگاه مجدداً پاهای خویش
را مسح نماید.
گزیده تهذیب جلد 1 صفحه 98
امام هادی (ع): ایوب بن نوح گوید به امام (ع) نوشتم آیا در وضو مسح پاها تکلیفی قطعی است. در پاسخ فرمود: وضوی فریضه با مسح پاها کامل می شود و فقط مسح نمودن واجب و فرض است نه شستن و هر کس بخواهد پای خود را از غبار و گرد یا آلودگی پاکیزه سازد می تواند قبل از شروع به وضو آنها را بشوید تا پاک شود و سپس وضو بگیرد و بر پاهایش مسح کشد یا اینکه می تواند پس از مسح کشیدن بر پاهایش و فارغ شدن از وضو پاهایش را برای بهداشت و پاکیزگی بشوید .
گزیده تهذیب جلد 1 صفحه 92
امام صادق (ع): اسحاق بن عمار گوید به امام (ع) گفتم: کسی که مریض است و در برابر سرما ناتوان و عاجز است می تواند بر روی کفش های خود مسح کند؟ ابو عبدالله گفت نه
گزیده کافی جلد2 صفحه 36
شرایط و اجزاء صحت وضو
الف- آب وضو باید پاک و خالص باشد.
امام صادق (ع): ابو بصیر گوید از امام (ع) پرسیدم مردی است که همراه او مقداری لبنبات مثل دوغ می باشد و آبی در دسترس او نیست آیا می تواند با آن برای نماز وضو بگیرد فرمود: نه او باید با آب خالص وضو بگیرد و اگر نیافت با خاک تیمم نماید. استبصار جلد 1 صفحه 155
امام صادق (ع): سهاعه گوید از امام (ع) پرسیدم اگر با انسان دو ظرف آب باشد که یک ظرف آن نجس باشد اما مشخص نباشد که کدام ظرف نجس است در صورتی که آب دیگری یافت نشود چه باید کرد؟ ابوعبدالله (ع) فرمودند: باید هر دو ظرف آب را به فاضلاب بریزد و برای نماز خود تیمم کند گزیده تهذیب جلد1 صفحه 39
نکته: اگر انسان در جائی قرار گرفته که آب گل آلود است مثل برکه ای که آبش گل آلود شده و آب دیگری هم در دسترس نباشد در این صورت اگر وقت نباشد نمی توان با آن آب گل آلود وضو بسازد و باید تیمم کند ولی اگر وقت باشد یک مقدار آب را برمی داریم و در ظرفی می گذاریم تا بعد از مثلاً نیم ساعت کاملاً صاف و خالص شود و بعد وضو می گیریم .
امام صادق (ع): محمدبن مسلم گوید شنیدم امام (ع) می فرمود: اگر آب خالص برای وضو پیدا نکردی و خواستی تیمم کنی تیمم خود را تا آخرین فرصت به تاخیر بیانداز اگر تا آخرین فرصت به آب وضو دست نیافتی خاک تیمم را از دست نخواهی داد. گزیده کافی جلد 2 صفحه 77
ب- آنکه اعمال وضو باید به ترتیب باشند.
امام باقر (ع): زراره گوید از امام (ع) پرسیدند اگر کسی قبل از شستن صورت دست خود را بشوید و یا قبل از مسح سر پاهای خود را مسح نماید چه صورت دارد فرمود: در اعمال وضو باید به آن عضوی آغاز کند که خداوند به آن فرمان داده است سپس دنباله وضویش را تجدید کند . گزیده تهذیب جلد 1 صفحه 98
امام باقر (ع): وضویت را پی درپی و به ترتیب بگیر آنچنان که خدای عزوجل دستور فرموده ابتدا به شستن صورتت بپرداز بعد به شستن ساعد دست راست و بعد به شستن ساعد دست چپ و بعد از آن با دست راست سرت را مسح کن آنگاه با دست راست پشت پای راستت را مسح کن و با دست چپ پشت پای چپ را مسح کن هیچ یک از این اعضاء را بر دیگری مقدم مدار که فرمان خدا را مخالفت خواهی کرد.
اگر دستان خود را پیش از صورتت شستی برگرد و صورتت را بشوی و سپس دوباره دستانت را بشوی و اگر پاهایت را پیش از سر خود مسح نمودی بازگرد و ابتدا سر خود را مسح کن آنگاه مجدداً پاهایت را مسح نما و به همان ترتیبی که خداوند عزوجل دستور فرموده عمل نما.
گزیده کافی جلد 2صفحه 41
ج- اعمال وضو باید بدون وقفه و پی درپی باشد
امام صادق (ع): اگر در اثنای وضو حاجتی رخ دهد که وضو را ناتمام گذاری تا آن حد که آب وضویت بر صورت یا دستهایت خشک گردد باید وضویت را از سر بگیری زیرا وضو قابل تجزیه و تفریق نیست.
گزیده تهذیب جلد1 صفحه 96
امام صادق (ع): معاویه بن عمار گوید به امام (ع) گفتم گاهی در اثنای وضو آب ظرف تمام می شود و من خدمتکار خود را صدا می زنم تا آب بیاورد و خدمتکار تا آن حد دیر می کند که آب وضویم خشک می شود تکلیف من چیست؟ فرمود وضویت را از سر بگیر.
گزیده تهذیب جلد1 صفحه 97
نکته: راه رفتن و حرکت نمودن در بین انجام افعال وضو اشکال ندارد مثلاً وقتی دست چپ خود را شست چند قدم به آن طرفتر برود تا مسح سرش را بکشد ولی بشرطی که این راه رفتن به اندازه ای باشد که تاخیری در وضو درست نکند که نمناکی و رطوبت دست خشک شود و موالات نماز به هم بخورد .
د- پاک بودن اعضای وضو و نجس نبودن آنها
امام صادق (ع): ابی نصر گوید به ابوعبدالله عرض کردم گهگاه من در مسیر راه یا بیابان که می آیم ادرار می کنم و به علت نداشتن آب استبراء می کنم و خود را با آب نمی شویم آنگاه در وقت نماز به آب می رسم و وضو می سازم در حالی که فراموش می کنم آلت ادرار خود را نشسته ام و به نماز می ایستم نماز من چه حکمی دارد؟ فرمود: تکلیف تو آنست که بروی و آلت ادرار خود را آب بکشی زیرا با بدن نجس نمی توان نماز خواند سپس نماز خودت را از سر بخوانی و لازم نیست که وضویت را تجدید کنی زیرا نجاست بدنت در اعضای وضو نبوده و با همان وضو اکتفاء نموده و نمازت را از نو می خوانی. گزیده تهذیب جلد 1 صفحه81
ه: در افعال وضو نباید از کسی کمک بگیرید.
امام صادق (ع): زمانی که امیرالمؤمنین (ع) می خواستند وضو بگیرند نمی گذاشت کسی آب را به دست او بریزد. به آن حضرت عرض شد: ای امیر مؤمنان چرا نمی گذاری که ایشان بر دست شما آب بریزند؟ آن حضرت می فرمود: دوست ندارم کسی را در نماز شریک بگیرم و خدای متعال در سوره کهف آیه110 فرموده: و شریک مگردان برای عبادت پروردگارت احدی را.
نکته1: کسی نمی تواند با شلنگ یا آفتابه بر روی دست دیگری برای وضو گرفتن آب بریزد و کمک او کند .
نکته2: شرط بالا مختص افرادی است که سالم هستند و می توانند افعال وضو را بجا آورند اما کسی که مثلاً دو دست او قطع است برای وضو اگر می تواند و امکانش هست ابتدا صورت خود را به صورت ارتماسی می شوید و برای مسح پاها از کسی کمک می گیرد که از رطوبت صورت او سر و پاهایش را مسح نماید و اگر نمی تواند صورتش را وضوی ارتماسی بگیرد کسی را به عنوان کمک کننده نائب می گیرد و او صورتش را می شوید آنگاه با تری دست خود سر و پاهای او را مسح می کند.
و: استعمال آب برای شخص وضو گیرنده ضرر نداشته باشد.
امیرالمؤمنین (ع): از رسول اکرم (ص) سئوال شد اگر هوا سرد باشد و شخصی بخواهد وضو بگیرد اما از استعمال آب برای جان خود بترسد و بیم داشته باشد تکلیف چیست؟ حضرت در پاسخ آیه 29 سوره نساء « ولا تقتلوا انفسکم ان الله کان بکم رحیماً » « خودتان را با دستهای خود به هلاکت و خطر میندازید خدا بر شما رحم کننده و مهربان است » را تلاوت فرمودند آنگاه فرمودند نباید وضو بگیرد در این شرایط به جای وضو تیمم می کند.
تفسیر جامع جلد 2 صفحه 182
چیزهایی که وضو را باطل می کند
امام باقر (ع): زراره گوید از امام (ع) درباره آنچه که وضو را باطل می سازد سئوال نمودم ایشان فرمودند: آنچه از جلو و عقب تو که آلت و مقعد است خارج می گردد از مدفوع و ادرار و منی یا بادی که از انسان خارج می شود و نیز خواب چندانکه هوش از بین برود. من لا یحضره الفقیه جلد 1 صفحه
91
2-
امام صادق (ع): تجدید وضو واجب نمی شود جز در اثر خارج شدن مدفوع و ادرار و باد شکمی که صدایش را بشنوی یا بوی آنرا احساس کنی. گزیده تهذیب جلد 1 صفحه 61
امام رضا (ع): صفوان گوید مردی از امام (ع) پرسید: در مقعد من جراحت و زخمی پدید آمده است اگر من وضو بگیرم و مقعد خود را بشویم سپس از من رطوبت و زردابه ای خارج می شود آیا باید وضوی خود را تجدید کنم فرمود: آیا مقعد خود را پاک و تمیز شسته ای، مرد گفت بله، فرمود نه وضو گرفتن لازم نیست ولی آن رطوبت و زردابه را با ریختن آب تمیز کن. گزیده تهذیب جلد 1 صفحه 72
امام صادق (ع): شیطان در مخرج انسان می دمد به صورتی که می پندارد بادی از او خارج شده است و این باد خیالی وضو را نمی شکند بلکه آن بادی وضو را می شکند که صدای آنرا بشنود و یا بوی آنرا احساس کند.
گزیده تهذیب جلد1 صفحه 71
امام صادق (ع): عبدالملک گوید از امام (ع) سوال شد: اگر کسی ادرار نماید و سپس طهارت بگیرد و وضو بسازد آنگاه بعد از مدتی احساس کند که رطوبت مشکوکی از او خارج گشته چه حکمی دارد؟ امام (ع) فرمودند: هرگاه مردی ادرار کند آنگاه استبراء از ادرار را انجام دهد سپس طهارت گیرد و وضو سازد آنگاه اگر بعد از مدتی رطوبت مشکوکی از او خارج شود اشکالی ندارد و وضویش باطل نمی شود ولو آنکه این رطوبت تا ساق پایش جریان یابد. گزیده تهذیب جلد 1 صفحه 66
نکته1: اگر مردی بعد از اتمام ادرار استبراء نماید و تمام ذرات ادرار را به واسطه این عمل از مجرا و آلتش خارج سازد ، رطوبت مشکوکی که بعدها احیاناً از او خارج شود از مجرای مثانه نخواهد بود و پاک و طاهر است و چون این رطوبت در سر راه خروج خود با ذرات ادرار همراه نشده است وضو را نیز باطل نمی سازد .
نکته2: اگر مردی پس از ادرار استبراء از بول نکند هرگونه رطوبتی که بعد از آن از او خارج شود محکوم به نجاست است و اگر وضو هم گرفته باشد و با خارج شدن قطره ای مشکوک از بدنش وضویش باطل می شود و شلوارش نجس و ران پایش نیز نجس می شود و برای نماز باید اگر وضو داشته وضویش را تجدید کند و بدن و لباس خود را نیز آب بکشد .
امام صادق (ع): سماعه گوید از امام (ع) پرسیدم اگر کسی بیمار شود و از آلت او قطره قطره بول یا چرک و خون خارج شود چه حکمی دارد؟ امام (ع) فرمودند: باید کیسه ای چرمی تهیه کند و به خود ببندد سپس یک وضو بگیرد و با آن نماز بخواند. این بیماری نوعی آزمایش و امتحان الهی است مبادا به واسطه خارج شدن قطره ای وضوی خود را تجدید کند جز در اثر ادرار یا خارج شدن مدفوع و باد شکمی که به اختیار خود اوست. گزیده تهذیب جلد 1 صفحه73
نکته
:
این حکم درباره کسی است که به بیماری مبتلا گشته که مدفوع و یا باد معده از او بی اختیار و
پی در پی خارج می شود.
یعنی با یک وضو می تواند نماز بخواند و نباید با خارج شدن یکی از موارد نماز خود را قطع کند و تجدید وضو کند مگر باد معده یا مدفوعی که با اختیار خودش بیرون آید که وضویش را باطل می سازد .
امام صادق (ع): باد معده ای که صدایش را بشنوی و یا بوی آنرا احساس کنی وضو را می شکند. گزیده تهذیب جلد1 صفحه 61
امام صادق (ع): عبدالرحمن گوید به امام (ع) عرض کردم گاهی انسان در شکم خود بادی احساس می کند تا جائی که به نظر می آید که آن باد از انسان خارج گشته آیا این امر وضو را باطل می سازد؟ فرمود وضو باطل نمی شود تا زمانی که صدای آن شنیده شود یا بوی آن حس گردد، سپس فرمود: همانا شیطان در نشیمنگاه شخص می نشیند و بادی رها می کند تا او را به شک بیاندازد. من لا یحضره الفقیه جلد1 صفحه
92
امام باقر (ع): زراره گوید به ابو جعفر باقر (ع) گفتم چه چیزهائی سبب باطل شدن وضو است؟ فرمود چیزهائی که از دو مخرج پائین بدن یعنی آلت تناسلی و مخرج مدفوع خارج می شود که عبارتند از ادرار، مدفوع، منی و باد معده ای که صدایش را بشنوی یا بوی آنرا احساس نمائی و نیز خواب تا آن حدی که عقل و هوش را برباید که صداها را نشنوی و چیزی را نبینی. گزیده تهذیب جلد 1 صفحه 61
امام صادق (ع):
زید شحّام گوید از ابوعبدالله (ع) پرسیدم آیا یک چرت و دو چرت خواب وضو را می شکند؟ فرمود: من نمی دانم یک چرت و دو چرت چگونه خوابی است؟ خداوند تبارک می فرماید سوره قیامت آیه 14:« بلکه هر انسانی به حال نفس خویش آگاه است. » و جدم علی بن ابیطالب (ع) می فرمود: هرکس مزه خواب را به طور کامل بچشد باید وضو بگیرد.
گزیده کافی جلد 2 صفحه 47
امام صادق (ع):
زراره گوید به امام (ع) عرض کردم اگر کسی وضو داشته باشد و یک چرت یا دو چرت خوابش بگیرد آیا وضویش باطل می شود؟ ابوعبدالله (ع) فرمود: گاهی چشم انسان می خوابد ولی دل و گوش او هنوز بیدار است و می شنود و گاهی گوش انسان می خوابد ولی چشمان او هنوز بیدار است هرگاه چشم و گوش و دل همه در خواب رفتند وضو باطل می شود و وضوی تازه لازم می گردد. گزیده تهذیب جلد 1 صفحه 60
امام صادق (ع):
زراره گوید به امام (ع) عرض کردم اگر انسان در حال چرت باشد و از حرکات اطراف خود بی خبر بماند آیا وضویش که قبلاً داشته باطل می شود؟ ابوعبدالله (ع) فرمودند: تا آنگاه که نداند که یقیناً به خواب رفته یعنی چشم او دیگر چیزی نمی دیده و گوش و حواسش چیزی را متوجه نمی شده و دلیل واضحی برای این موضوع نداشته باشد وضویش باطل نمی شود زیرا او می داند که یقیناً قبل از نماز وضو داشته و این یقین خود را بر شکی که اکنون بر او حاصل شده که آیا خوابم برد یا نه در هم نمی شکند و باطل نمی سازد بلکه یقین قبلی خود را زمانی به هم می زند که یقین کند که خواب عقل و هوش او را در ربوده است.
گزیده تهذیب جلد1 صفحه 60
چگونگی گرفتن وضو به هنگام جراحت و شکستگی اعضاء
امام صادق (ع): عبدالاعلی گوید به امام (ع) گفتم پایم به سنگ خورد و ناخنم شکست روی آن زهره گوسفند نهادم و پانسمان کردم موقع وضو چه باید بکنم؟ فرمود: پاسخ این مسئله و امثال آن از کتاب خداوند روشن شده است. سوره حج آیه 78 :« خداوند برای شما در احکام دین سختی و مشقت قرار نداده » روی همان مرحم مسح کن. گزیده تهذیب جلد1 صفحه106
امام کاظم (ع):
حسین بن علی الوشاء گوید از امام (ع) پرسیدم اگر دست کسی زخم باشد و روی آنرا پانسمان کرده باشد آیا می تواند به جای شستن بر روی پانسمان مسح کند؟ فرمود بله کفایت می کند که با دست تر خود روی پانسمان مسح بکشد. گزیده تهذیب جلد1 صفحه107
امام رضا (ع):
عبدالرحمن گوید به امام (ع) گفتم کسی که دست او شکسته یا جراحت دارد و روی آن گچ و پانسمان کرده چگونه وضو بسازد یا غسل کند؟ فرمود آن قسمتی که از زیر گچ و پانسمان خارج است و آب به آن می رسد را می شوید و بقیه را که امکان شستن ندارد مسح می کشد نباید پانسمان را باز کند و با جراحت بازی نماید. گزیده کافی جلد2 صفحه 37
امام صادق (ع):
هرگاه در مواضع وضو زخمی یا جراحتی باشد که باز نمودن پانسمان برای او ضرر نداشته باشد و به او اذیتی نرساند باید برای وضو آن را بگشاید و بشوید و اگر باز کردن پانسمان برای او ضرر داشته باشد باید با دستش بر روی پانسمان مسح بکشد و دور و اطراف زخم را که سالم است می شوید. من لا یحضره الفقیه جلد1 صفحه75
نکته1: کسیکه دست او مجروح گشته نمی تواند قسمت باندپیچی شده یا گچ گرفته را در مشمعی پلاستیکی کند و آن را به صورت ارتماسی بشوید بلکه به فرموده امام (ع) جاهائی را که ازمحدوده وضوی دست سالم مانده را با آب می شوید و آنجا را که پانسمان یا گچ شده باید مسح بکشد، بلکه اگر ریختن آب بر روی جاهای سالم برای پانسمان ضرر داشته باشد می تواند روی پانسمان را با پلاستیک بپوشاند تا آب به زیر زخم منتقل نشود .
ولی پلاستیک نباید قسمتهایی را که می شود شست را بگیرد و مانع شود و سپس با دست سالمش قسمتهای سالم را می شوید و روی پلاستیک مسح می کشد
نکته2: کسی که دست راستش تماماً در گچ است برای وضو ابتدا می تواند با دست چپ صورتش را بشوید یا با گرفتن صورتش زیر شیر آب آن را به صورت ارتماسی از پیشانی تا زیر چانه بشوید آنگاه با دست چپ خود دست راست خود را مسح می نماید.
بعد دست چپ خود را با گرفتن زیر شیر آب به صورت ارتماسی از آرنج تا سرانگشتان می شوید آنگاه با رطوبت دست چپش سر و روی پاهایش را مسح می کند .
اشتباه و فراموشی در افعال وضو
امام صادق (ع):
منصوربن حازم گوید از ابوعبدالله (ع) پرسیده شد اگر کسی دست چپ خود را اشتباهاً قبل از دست راستش وضو بدهد چه حکمی دارد؟ امام (ع) فرمود: باید برگردد و دست راست خود را وضو بدهد سپس دوباره دست چپش را بشوید. گزیده تهذیب جلد 1 صفحه 99
امام صادق (ع):
ابی بصیر گوید امام (ع) فرمودند: اگر فراموش کردی و پیش ازشستن صورت ساعد خود را شستی برگرد و اول صورتت را بشوی و بعد از آن ساعد خود را بشوی. اگر فراموش کردی و پیش از ساعد راست ساعد چپ خود را شستی برگرد و ساعد راست خود را بشوی و بعد از آن دوباره ساعد چپ خود را بشوی. اگر مسح سرت را فراموش کردی و به مسح نمودن پاها پرداختی اول سر خود را مسح کن سپس دوباره پاهایت را مسح کن. گزیده کافی جلد2 صفحه 42
امام صادق (ع):
اگر انسان در حین انجام وضو برخی از افعال آن را فراموش کند سپس به خاطر بیاورد باید بازگردد و آن قسمت فراموش شده را انجام دهد و از همانجا دنباله وضو را مجدداً ادامه می دهد. گزیده تهذیب جلد1 صفحه 98
امام صادق (ع):
هرکس مسح سر و یا مسح پا یا شستن عضوی از اعضای وضو را فراموش کند و بعد از فراغت از وضو که به کار دیگری پرداخته به یاد آورد باید وضوی خود را دوباره بگیرد و اگر نماز خوانده باشد باید نماز خود را از سر بخواند. گزیده تهذیب جلد1 صفحه 102
نکته:
یکی ازشرایط وضو همانطور که بیان شد پی در پی بودن افعال آنست
و اگر مابین افعال وضو به قدری فاصله افتد که آب و رطوبت عضو قبلی خشک شود وضو باطل است دلیل اینکه امام (ع) در حدیث فوق می فرماید اگر بعد از وضو وقتی به کاردیگری پرداخته متوجه شود که شستن یا مسح کشیدن عضوی را فراموش نموده نمی تواند بازگردد و دنباله وضو را از همانجا بگیرد به خاطر این است که این وقفه باعث شده که موالات وضو از بین برود ولی اگر لحظاتی بعد از اتمام وضو که هنوز اعضای بدنش تر است یادش بیاید که مثلاً فلان عضو را نشسته یا مسح نکرده اگر آن عضو مرطوب باشد بازمی
گردد و از همانجا دنباله وضویش را ادامه می دهد .
شک نمودن در افعال وضو
امام باقر (ع):
زراره گوید امام (ع) فرمودند: در هر قسمت از افعال وضو که شک نمودی آیا این عضو را شستم یا نه؟ آیا مسح کشیدم یا نه؟ مادام که در حال وضو گرفتن باشی باید عمل مشکوک را از سر بگیری و دنباله وضو را از همانجا ادامه دهی.
نکته: افعال وضو به دو بخش تقسیم می شود: الف- شستن که اختصاص به شستن صورت و دستها دارد. ب- مسح کشیدن که اختصاص به سر و پاها دارد .
امام صادق (ع):
اگر در حال وضو دادن عضوی شک کنی که آیا عضو قبلی را وضو دادم یا نه اگر از محل و بخش آن عضو عبور کرده ای نباید به این شک توجه کنی شک در عمل موقعی اعتبار دارد که از محل و بخش آن عبور نکرده باشی.
نکته:
شک دو نوع است: الف- یکنوع آن شک در محل و بخش افعال وضو که باید به آن توجه نمود مثلاً در هنگام شستن دست راست شک می نماید آیا صورتم را شستم یا نه. چون این شک در بخش شستن است باید بازگردد و صورت خود را بشوید و مجدداً دست راست خود را بشوید و وضوی خود را ادامه دهد. ب- شکی که از محل و بخش فعل وضو عبور نموده که نباید به آن توجه نماید مثلاً هنگام مسح سر شک نماید که آیا دست راستش را شسته یا نه چون از محل آن یعنی شستن وارد بخش دیگر که مسح کشیدن است شده نباید به این شک توجه کند . اما اگر هنگام مسح کردن پای راستش شک کند که آیا سرم را مسح کردم یا نه چون این شک در بخش مسح است بازمی گردد و سرش را مسح می کند و پای راست خود را مجدداً مسح می نماید و پای چپش را هم مسح می کند .
امام صادق (ع):
اگر از وضو فارغ شدی و به کار دیگری پرداختی مانند نماز و غیر نماز سپس شک کردی که آیا فلان عضو خود را شستم یا نه آیا فلان عضو خود را مسح کشیدم یا نه . به این شک که بعد از فراغت از وضو حاصل شده توجه مکن. گزیده تهذیب جلد1 صفحه99
نکته1: علت این باطل شدن وضو همانطور که گفته شد به هم خوردن موالات بعد از فراغت از وضو می باشد ولی اگر پس از اتمام وضو که هنوز رطوبت بدنش خشک نشده شک کند که آیا مثلاً سرم را مسح کشیدم یا نه؟ از رطوبتی که در اعضای وضو باقی مانده کمک می گیرد و سرش را مسح می نماید و پس از آن پاهایش را هم مسح می کند .
نکته2: چنانچه لحظاتی پس از اتمام وضو با آن حال که اعضایش هنوز تر و نمناک است شک کند که آیا دست چپم را شستم یا نه چون از محل و بخش آن عبور نموده و وارد بخش مسح گشته نباید به این شک توجه کند .
امام صادق (ع):
زراره گوید امام (ع) فرمودند: اگر پس از اتمام وضو شک نمودی که آیا سرت را مسح کرده ای یا نه؟ اگر از اعضای وضو مانند صورت و دست رطوبت به اندازه کافی بدست آمد با آن رطوبت سر و پشت پاهایت را مسح کن و اگر رطوبت به اندازه کافی بدست نیامده چون از بخش مسح خارج گشته ای به این شک توجه مکن و به نماز خواندن بپرداز. گزیده
تهذیب جلد1 صفحه 100
امام صادق (ع):
زراره گوید کسی که وضو دارد آنگاه به اندازه یک چرت خوابش می برد ولی یقین ندارد که کامل به خواب رفته آیا وضویش باطل شده؟ امام (ع) فرمودند: تا آن زمان که یقیناً نداند که به خواب رفته و دلیل واضحی بر این موضوع ندارد وضویش باطل نمی شود زیرا او یقین دارد که قبل از خواب وضو داشته و این یقین او بر شکی که اکنون عارضش شده که آیا خوابم برد یا نه برتری دارد و وضویش صحیح است تنها زمانی وضویش باطل می شود که یقین کند که به طور کامل خوابش برده یا چیزی که وضو را باطل می کند از او خارج گشته. گزیده تهذیب جلد1 صفحه 60
نکته: اگر شک نماید که وضوی او باطل شده یا نه بنا را بر این می گذارد که وضوی او صحیح است .
امام صادق (ع): عبدالله بن بکیر گوید امام (ع) به من فرمودند: اگر یقین کردی و دانستی که وضویت باطل شده است وضوی خود را تجدید کن و از سر بگیر مبادا با حال شک وضوی خود را برای ادای نماز تجدید کنی مگر موقعی که به قید یقین بدانی که وضویت باطل شده است.
گزیده کافی جلد2 صفحه39
نکته: اگر کسی به نیت نماز واجب وضو گرفته آنگاه شک کند که آیا وضویم باطل گشته یا نه نمی تواند جهت احتیاط یک وضوی دیگر بگیرد و نماز بخواند زیرا نماز واجب با وضوی احتیاطی یا وضوی مستحبی مثل وضو برای قرائت قرآن یا زیارت صحیح نیست. لذا اگر چنین حالتی برایش پیش آمد طبق فرموده امام در دو حدیث اخیر اگر به یقین بداند که وضویش صحیح بوده و سپس شک نموده آن یقینش در حالت سابق به شک کنونی اش افضلیت دارد و وضویش صحیح است و راه دیگر این است که به مستراح برود و کاری کند که وضویش به یقین باطل شود آنگاه وضو جدید بگیرد و نماز واجبش را بخواند .
امام صادق (ع): محمدبن مسلم گوید به امام (ع) گفتم اگر کسی بعد از فراغت از وضو یا بعد از نماز شک کند که آیا درست وضو گرفته ام یا نه تکلیف او چیست؟ فرمود: وضویش صحیح است و نمازش نیز درست است هیچ یک اِعاده لازم ندارند. گزیده تهذیب جلد1 صفحه 102
نکته: اگر انسان بعد از فراغت از وضو یا در اثنای نماز شک کند که آیا وضو گرفته ام یا نه؟ اگر حالت سابق خود را به خاطر آورد و یقین کند که وضو داشته یا نداشته بنا را بر همان حالت سابق خود که یقینی است می گذارد یعنی اگر حالت سابق او وضو بوده نمازش را ادامه می دهد یا اگر نماز خوانده اعاده نمی خواهد و اگر حالت سابق خود را می داند و یقین دارد که وضو نداشته اگر در حین نماز است نماز را رها می کند و وضو می گیرد و نمازش را اعاده می کند .
اما اگر حالت سابق خود را که یقینی است به خاطر نمی آورد نمازش را رها می کند و وضو می گیرد و نماز را دوباره از نو می خواند .
استفتائات و سوالها درباره وضو
امام صادق (ع):
ابی بصیر گوید به امام (ع) عرض کردم کسی که وضو ندارد آیا می تواند قرآن کریم را باز کند و تلاوت نماید؟ فرمود اشکال ندارد اما دستش را به خطوط قرآن نزند. گزیده کافی جلد2 صفحه 65
امام کاظم (ع):
از امام (ع) پرسیده شد مردی که دست او از آرنج بریده گشته چگونه باید وضو بگیرد؟ فرمود: آنچه از وضویش را که باقی مانده است را می شوید.
نکته1: اگر کسی مثلاً دست راستش از بالای آرنجش قطع است شستن این دستش در وضو از او ساقط می شود و برای وضو گرفتن این شخص ابتدا صورت خود را با دست چپ می شوید آنگاه دست چپش را به شکل ارتماسی شستشو می دهد و با همان تری که در دست چپش باقی مانده سر و پاهایش را مسح می کشد .
نکته2: اگر کسی یک دستش مانند دست چپ از پائین تر از آرنج قطع گشته در وضو آن مقداری را که از محدوده وضوی دستش باقی است طبق فرموده امام (ع) با دست می شوید و نحوه وضویش به این شکل است که ابتدا صورتش را با دست راست می شوید آنگاه دست راست خود را به صورت ارتماسی می شوید و سپس باقی مانده دست چپ خود را با دست راست می شوید آنگاه با همان تری دست راست خود سر و پای راست خود را مسح می کند با همان مقداری که از دست چپش باقی است پای چپش را مسح می کشد .
نکته3: اگر کسی دو دستش از پائین تر از آرنج قطع است برای وضو ابتدا صورت خود را به صورت ارتماسی می شوید و اگر نمی توانست به شکل ارتماسی صورتش را بشوید از کسی کمک می گیرد تا صورت او را بشوید آنگاه باقیمانده دست راست خود را به صورت ارتماسی زیر شیر آب از بالا به پائین می شوید و سپس باقی مانده از دست چپ خود را نیز به همین شکل می شوید و سپس با همان باقیمانده از دست راست خود سرش را مسح می کند و باقی دست راست ، پا راست را مسح می کند و با باقیمانده دست چپ پای چپش را مسح می نماید .
نکته4: اگر کسی دو پا را از مچ ندارد مسح پاها از او ساقط است و اگر مقداری از روی پاها را دارد بر طبق فرموده امام کاظم (ع) آن مقداری را که باقیمانده است را مسح می کند .
امام رضا (ع): صفوان گوید به ابوالحسن الرضا (ع) گفتم کسی که وضویش باطل شده و آبی پیدا نمی کند که با آن وضو بسازد اما به قیمت صد درهم یا هزار درهم می تواند یک لیوان آب بخرد و وضو بسازد آیا باید آب را بخرد و وضو بسازد یا می تواند تیمم کند؟
ابوالحسن (ع) فرمود: نه باید اگر می تواند آب را بخرد یک چنین وضعیتی هم برای من پدید آمد و من آب را خریدم و وضو گرفتم زیرا آنچه را که در مقابل صد درهم یا هزار درهم در آخرت بدست می آوری ارزش بیشتری دارد. گزیده تهذیب جلد2 صفحه 83
والسلام علیکم و رحمته الله و برکاته
RSS
