خوش آمدید

امروز کاروان پيامبر صلي الله عليه و آله به "مرالظهران" رسيد و تا شب آنجا توقف نمود. سپس قافله شبانه به سوي "سيرف" حرکت کرد و به مکاني رسيدند که منزل بعد از آن مکه معظمه بود. امروز فراق مدينه از يار به دهمين روز خود رسيده است و مسجد زيباي نبوي، ده شبانه روز است که بي فروغ مانده، نه پيامبري، نه علي و نه فاطمه، حسن و حسين . فراق کدام يک را تحمل نمايد ؟! 

در نهمين روز سفر، کاروان پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله، به "عسفان" رسيد .

پيامبر خدا با عزمي راسخ به همراه قافله هفتاد هزار نفري خود همچنان به سمت مکه پيش مي روند تا آخرين فرامين الهي را اجرا کنند، اجراي صحيح مراسم حج و آموزش واجبات و مستحبات آن به مسلمين و همچنين اعلام امر ولايت و امامت و تعيين جانشين بعد از خود، چرا که ديگر خورشيد عمر مبارکشان رو به افول است .

حضرت علي عليه السلام نيز همراه کاروان دوازده نفري از يمن به سمت مکه در راه و بي صبرانه در انتظار ديدار رسول خدا است .

اغلب محدثين و مورخين، به تواتر در کتب فريقين نقل کرده اند که رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمودند:

" اول کسي که روز قيامت در حوض کوثر، بر من وارد مي شود، علي است و او همان جوانمردي است که اولين مسلمان بود و پيش از هر کس اسلام آورد و نماز گزارد و اطاعت امر خدا و رسول نمود ." ( بحارالانوار)

ابوذر غفاري مي گويد: از رسول خدا صلوات الله عليه شنيدم که در حق اميرالمومنين عليه السلام مي فرمود :

" يا علي تو اول کسي هستي که به من ايمان آوردي. تو کسي خواهي بود که در قيامت با من مصافحه مي کني. تو راستگوي بزرگواري، تو کسي هستي که بين حق و باطل فرق مي گذاري و حق، همواره با توست. تو پيشوا و رهبر مومنين هستي . برادر من، وزير من و بهترين کسي هستي که پس از من باقي خواهي ماند و تو مواعيد مرا انجام مي دهي ." ( فروغ ابديت، جعفر سبحاني )

کاروان پيامبر اکرم صلوات الله عليه به " قديده " رسيده و در آنجا توقف مي کند . حضرت عليه السلام و همراهان نيز هم اينک از نجران و يمن با کارواني دوازده هزار نفري به سمت مکه رهسپارند .

" نجران " که منطقه مسيحي نشين در مرز يمن و حجاز است، خود حکايتي در فضيلت خاندان وحي دارد. چند ماه پيش، وقتي که هيات نمايندگي مسيحيان نجران، مُرکّب از شصت نفر از برگزيدگان اين قوم در پاسخ به نداي پيامبر اکرم که آنها را به قبول اسلام - و غير اين صورت، پرداخت جزيه - مکلف کرده بود، وارد مدينه شدند، وقايع و گفتگوهاي بسياري بين آنها و پيامبر اسلام پيش آمد و چون سرانجام اين بحث ها به نتيجه نرسيد، پيامبر آنان را به مباهله فرا خواند تا از هر يک از دو طرف، به همراه برگزيده ترين هاي خود در نقطه اي خارج از مدينه به مباهله برخيزند و دعا کنند تا خداوند دروغگويان را از رحمت خويش دور سازد و بر آنان عذاب نازل نمايد.

در اين باره قرآن مي فرمايد: " فَقـُل تَعالوا نَدعُ اَبناءَنا و اَبناء کُم وَ نِساءَ نا وَ نساء کُم وَ انفُسَنا وَ انفُسَکُم ثُمَّ نَبتَهل فَنَجعَل لعنة الله علَي الکاذبين." (آل عمران/ 61)

« پس بگو بياييد تا پسرانمان و پسرانتان، و زنانمان و زنانتان و ما خويشانمان و شما خويشانتان را بخوانيم و سپس مباهله و دعا کنيم. تا خداوند دروغگويان را به لعنت و مجازات خويش گرفتار سازد.

سرانجام لحظات مباهله فرا رسيد و ديدگان حيرت زده مسيحيان سيماي مطمئن و آرام پيامبر را مشاهده کردند، در حالي که کودکي در آغوش دارد و دست کودک ديگري را به دست گرفته و قدم به ميدان مي گذارد. بانويي در پس حضرتش حرکت مي کند و در پشت سر آنها حضرت علي عليه السلام گام برمي دارد!

و چنين بود که هيات نجران از بيم هلاک شدن به جزيه تن در داد، از در صلح درآمد و علي عليه السلام در همين آيه به مدال پر افتخار «نفس پيامبر» نازل گرديد. در سفر به يمن اين ماموريت را نيز داشت که اولين پرداخت جزيه را تحويل بگيرد و به پيامبر تقديم نمايد.

و اينک ابوتراب، سرافراز از انجام وظايف محوله، رهسپار مکه بود و براي ديدن حبيبش رسول خدا لحظه شماري مي نمود.

در هفتمين روز از سفر پيامبر در مسير مدينه تا مکه، کاروانيان با عبور از " جحفه " و " غدير خم " عازم " قديد " شدند . " جحفه " در 156 کيلومتري مکه، ميقات کساني است که از مسير شام و مصر به مکه مشرف مي شوند. تقريباً در سه کيومتري اين محل به طرف مکه، غديرخم قرار دارد که در آن روزگار، آبگيري در خود داشت و درختاني کهنسال بر آن سايه انداخته بودند .

"جحفه" که در سه راهي مسيرهاي مدينه، عراق و مصر به حساب مي آمد، خود يادآور خاطرات شيريني بود. يک سال پيش يعني در سال نهم هجرت، در همين محل بود که اميرالمومنين علي عليه السلام به ابوبکر رسيدند و ماموريت ابلاغ آيات برائت را از او تحويل گرفتند . همانطور که مي دانيد، وقتي آيات آغازين سوره برائت نازل گرديد و پيامبر فرمان يافتند که آن آيات را در ايام حج به مشرکين ابلاغ و با آنان اتمام حجت کنند، رسول اکرم صلي الله عليه و آله، ابتدا ابوبکر را به همراه چهل نفر مامور انجام فرمان ساختند. اما پس از آن جبرئيل نازل گرديد و پيغام خدا را رسانيد که : اين کار حتماً بايد توسط خود پيامبر يا کسي که از او باشد، صورت گيرد. پس اميرالمومنين مأموريت يافت و پاي در راه گذاشت .

و چنين بود که جحفه بار ديگر فضيلت بي حد، و برتري بي قياس ابوتراب را نسبت به ديگر مسلمانان گواه آورد. و در پي آن در دهم ذي الحجه سال نهم، صداي رساي علي عليه السلام در جمره عقبي در منا طنين انداز شد که:

" بَرائـَة ٌ مِنَ اللهِ وَ رَسُوله الي الذينَ عاهَدتـُم مِنَ المُشرکين. " (توبه/1) 

کاروان، صبح روز سه شنبه به "عرج" رسيد . اين قافله هنوز حضرت علي عليه السلام را همراه ندارد . ايشان به امر پيامبر، براي تعليم احکام الهي اسلام به گروهي از مسلمانان و حل اختلافي که بين اهل يمن پيش آمده، سوي آن ديار راهي شده اند و اينک با رسيدن نامه پيامبر و دستور جديد، به همراهي دوازده هزار نفر از اهل يمن به سوي مکه عازم هستند .

شانزده ماه پيش نيز که پيامبر به قصد غزوه تبوک، مدينه را ترک کردند، حضرت امير همراه ايشان نبودند. و منافقين فتنه کرده، چنين گفتند که چون هوا گرم بوده حضرت علي در جنگ شرکت ننموده است. اين سخن براي قهرمان اسلام گران آمد و به پيشگاه پيامبر خدا شتافت و لب به شکوه گشود . آنجا بود که پيامبر فرمودند :

" علي جان، تو براي من چون هارون براي موسي هستي ." (فروغ ابديت ج 2، ص 391) .

کاروان عظيم پيامبر گرامي در پنجمين روز از سفر خود به "سقيا" رسيد . اينک پيامبر تمامي اهل مدينه را جز آنان که به دلايلي همچون بيماري نتوانسته اند همراهيش کنند، در قافله خود به همراه دارد . ده سال پيش در آغازين روزهاي ربيع الاول نخستين سال هجرت، زماني که سراسر جزيرة العرب را دشمنانش در استيلا داشتند و ياران و پيروان ايشان بسيار ناچيز مي نمود، پيامبر مسير مکه تا مدينه را، به همراه تعداد اندکي طي نمودند. اما امروز بيش از هفتاد هزار نفر تنها از مدينه در کنار حضرت ره مي سپرند .

و هنوز زنده است ياد پر خاطره " ليلة المبيت "، آن شبي که علي عليه السلام در بستر پيامبر خوابيد تا نقشه دشمنان، نقش بر آب گردد و با حفظ جان پيامبر، تاريخ هجرت رقم بخورد .

در همان شب بود که رداي بلند افتخار بر قامت علي عليه السلام پوشانيده شد و چنين نازل گشت :

" وَ مِن النّاس ِ مَن يَشتـَري نَفسَهُ ابتِغاءَ مََرضاةِ الله وَ اللهُ رَئوُفٌ بالعِباد . " (بقره / 207)

" و از مردمان، که از جان خود در راه رضاي خدا درگذرند و خداوند دوست دار چنين بندگانيست . " 

امروز مدينه، به فراق يار مبتلا گشته و تمامي انوار مقدسه، رسول خدا صلي الله عليه و آله را همراهي مي کنند. در آخرين سفر حج، که"حجة الوداع" نام گرفت، تنها يار جدا مانده از کاروان، اميرالمومنين عليه السلام است. فرستاده اي ويژه، حامل پيام رسول خدا، روانه سرزمين يمن مي شود تا حضرت علي عليه السلام را که براي تعليم دين راهي آن ديار شده، به مکه فرا بخواند .

آخرين حج نبوي، بر پايه حکم و وحي الهي شکل گرفته و به دستور قاطع خداوند مبني بر ابلاغ حکم وصايت و امامت صورت پذيرفته است:

" يا ايُها الرُّسوُل بَـلـِّغ ما اُنزِلَ اليکَ مِن رَبِّک وَ اِن لـَم تـَفعَل فـَما بَلـَّغت رِسالـَتـَهُ " (مائده/ 67)

" اي پيامبر، ابلاغ کن آنچه را که از طرف پروردگارت بر تو نازل شده، که اگر انجام ندهي، رسالت او را نرسانده اي . "

اين چه پيغامي است که اگر ابلاغ نگردد، رسالت همچنان ناقص مي ماند و تلاش بيست و سه ساله پيامبر عزيز با تمام سختي ها، جنگ ها و ... بي ثمر خواهد بود؟

با کاروان همراه شويم تا بدانيم .

روز ۲۵ ذيقعده سال دهم هجري قمري، سال 632 ميلادي، مصادف با 4 / اسفند سال دهم هجري شمسي. پيامبر خدا صلي الله عليه و اله براي سفر حج، اعلان رسمي نمودند. و اعلام شده که اين سفر، آخرين حج رسول گرامي اسلام مي باشد و به دستور آن حضرت، منادياني به اطراف مدينه رفته اند تا همگان بدانند و پيامبر رحمت را همراهي کنند.

و اينک کاروان بزرگ حج، به قافله سالاري برترين مخلوق آفرينش، به سوي مهبط وحي، حرکت مي کند. به فرمان پيامبر، مردم لباس احرام برداشته اند.

اهل بيت پيامبر صلي الله عليه و آله، صديقه کبري و حسنين عليهم السلام همراه اين کاروان هستند. قافله عظيم حج، از مدينه خارج مي شود و جمعيتي بالغ بر 70 هزار نفر پياده و سواره، در 7 کيلومتري مدينه و 486 کيلومتري مکه، در محلي به نام " ذوالحليفه " يا " آباد علي"، مکاني که امروز مسجد " شجره " ناميده مي شود، متوقف شده، به دستور پيامبر احرام بسته و به سوي حرم امن الهي راهي مي شوند تا آداب حج را بياموزند.
 

سرزمین غدیرخم کجاست؟
جواب: سرزمین غدیرخم ، سرزمینى است میان مکّه و مدینه، در نزدیکى «جحفه» که در حدود 200 کیلومترى مکّه واقع شده و چهارراهى است که حجّاج سرزمین هاى مختلف مى توانستند در آنجا از هم جدا شوند:
راهى به سوى مدینه مى رود، در جهت شمال.
راهى به سوى عراق مى رود، در جهت شرق.
راهى به سوى مصر مى رود، در طرف غرب.
و راهى به سوى یمن، در جهت جنوب.
امروزه این سرزمین، سرزمین متروکى است; ولى روزى شاهد یکى از بزرگترین حوادث تاریخ اسلام بوده، و آن، روزِ نصب على(علیه السلام) به جانشینى پیامبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) (در روز هیجدهم ذى الحجّه سال دهم هجرى) مى باشد.(1)
پی نوشت:
(1) . گردآوری از: حدیث غدیر سند گویای ولایت، گروه معارف و تحقیقات اسلامی قم، ص5.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی مدظله العالی

ماجرای غدیر چگونه جاودانه شد؟
جواب: اراده حکیمانه خداوند بر این تعلّق گرفته است که واقعه تاریخى غدیر، در تمام قرون و اعصار به صورت یک تاریخ زنده که قلوب و دل ها به سوى آن جذب مى شوند، بماند; و نویسندگان اسلامى در هر عصر و زمانى در کتاب هاى تفسیر و تاریخ و حدیث و کلام، پیرامون آن سخن بگویند; و گویندگان مذهبى در مجالس وعظ و خطابه درباره آن داد سخن دهند و آن را از فضایل غیرقابل انکار امام على بن أبیطالب(علیه السلام) بشمارند.

آیا روز عید غدیر در میان مسلمانان شناخته شده و معروف بوده است؟
جواب: از مراجعه به تاریخ، به خوبى معلوم مى شود که روز هیجدهم ذى الحجّة الحرام، در میان مسلمانان به نام روز عید غدیر معروف بوده، تا آنجا که «ابن خلکان»، درباره «المستعلى ابن المستنصر» مى گوید: «در سال 487 در روز عید غدیر خم که روز هیجدهم ذى الحجّة الحرام است، مردم با او بیعت کردند(1) و درباره المستنصر باللّه العبیدى مى نویسد: وى در سال487 دوازده شب به آخر ماه ذى الحجّه باقى مانده بود درگذشت، و این شب همان شب هیجدهم ماه ذى الحجّه شب عید غدیر است.»(2)

حدیث غدیر حکایت از چه ماجرائی دارد؟

جواب: مراسم «حجّة الوداع» در ماه آخر سال دهم هجرت به پایان رسید، مسلمانان، اعمال حج را از پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) آموختند و در این هنگام، پیامبر گرامى(صلى الله علیه وآله) تصمیم گرفت، مکّه را به عزم مدینه ترک گوید. فرمان حرکت صادر شد، هنگامى که کاروان به سرزمین «رابغ»(1)که در سه میلى(2) «جحفه»(3)قرار دارد، رسید; جبرئیل، امین وحى، در نقطه اى به نام «غدیر خم» فرود آمد، و حضرت را با آیه زیر مورد خطاب قرار داد:

حدیث غدیر تا چه حد مورد توجه راویان حدیث و علما بوده است؟
جواب: در اهمیت این رویداد تاریخی همین انمدازه کافی است که این واقعه را صد و ده تن از صحابه پیامبر(صلى الله علیه وآله) نقل کرده اند.(1)
البتّه این جمله نه به آن معنى است که از آن گروه عظیم، تنها همین افراد، این حادثه را نقل کرده اند; بلکه منظور این است تنها در کتاب هاى دانشمندان اهل تسنّن، نام صد و ده تن به چشم مى خورد.
در قرن دوّم اسلامى که عصر تابعان نامیده مى شود، هشتاد و نه تن از آنان به نقل این حدیث پرداخته اند.

مراسم بیعت مسلمانان با پیامبر و امیر المؤمنین علیه السلام ‏سه روز به طول انجامید و حتی بانوان با قرار دادن دست خود در ظرف بزرگ آبی که در سوی دیگر آن...