رسولان و انبياي الهي علاوه بر دعوت مردم به توحيد و خدا پرستي آنان را به اخلاق صحيح نيز راهنمايي مي‌کردند. حضرت آدم (عليه السلام) سفارش‌هايي به فرزندان خود داشت و ساير پيامبران الهي هم به تکميل اخلاق پرداختند، تا آنجا که بخش عظيمي از دستورات حضرت عيسي (عليه السلام) را مباحث اخلاقي تشکيل مي‌دهد. در ميان فلاسفه هم بزرگاني چون سقراط، ارسطو و افلاطون به مباحث اخلاقي توجه داشتند. تا آنکه پيامبر اکرم(صلي‌الله‌عليه وآله) مبعوث به رسالت شد و غايت بعثت او اتمام مکارم اخلاق بود. عالمان و حکيمان مسلمان با الهام گرفتن از تعاليم قرآن کريم و سنت پيامبر(صلي‌الله‌عليه وآله) از روزگار صحابه، همواره به مباحث اخلاقي توجهي ويژه داشته‌اند.
تاريخچه علم اخلاق
رسولان و انبياي الهي علاوه بر دعوت مردم به توحيد و خدا پرستي آنان را به اخلاق صحيح نيز راهنمايي مي‌کردند. حضرت آدم (عليه السلام) سفارش‌هايي به فرزندان خود داشت و ساير پيامبران الهي هم به تکميل اخلاق پرداختند، تا آنجا که بخش عظيمي از دستورات حضرت عيسي (عليه السلام) را مباحث اخلاقي تشکيل مي‌دهد. در ميان فلاسفه هم بزرگاني چون سقراط، ارسطو و افلاطون به مباحث اخلاقي توجه داشتند. تا آنکه پيامبر اکرم(صلي‌الله‌عليه وآله) مبعوث به رسالت شد و غايت بعثت او اتمام مکارم اخلاق بود. عالمان و حکيمان مسلمان با الهام گرفتن از تعاليم قرآن کريم و سنت پيامبر(صلي‌الله‌عليه وآله) از روزگار صحابه، همواره به مباحث اخلاقي توجهي ويژه داشته‌اند. کهن‌ترين نمونه‌هاي انديشه اخلاقي و قديمي‌ترين متون اخلاقي نامه‌هايي از امام علي (عليه السلام) است که صحت صدور آنها از سندي کافى، برخوردار است. پس اولين کسي که علم اخلاق را تأسيس کرد اميرمؤمنان علي(عليه‌السلام) است که نامه معروفش به فرزند بزرگوار خود امام مجتبي(عليه السلام) پيش از پرداختن به مواعظ، مباحثي کلي درباره تزکيه نفس مطرح کرده و اساس و ريشه مسائل اخلاقي را تبيين فرموده و ملکات فضيلت و صفات رذيلت را به عالي‌ترين وجه تحليل کرده است. نخستين کسي که کتابي به عنوان «علم اخلاق» نوشت اسماعيل بن مهران ابي‌نصر سکوني بود که در قرن دوم مي‌زيست. کتاب او به نام صفة المومن و الفاجر نام دارد. از اصحاب پيامبر (صلي‌الله‌عليه وآله) که در پايگيري نخستين مکاتب اخلاقي نقش مؤثر ايفا کردند هرچند که کتابي تأليف نکرده‌اند مي‌توان از سلمان فارسي که علي(عليه السلام) او را همانند لقمان حکيم مي‌دانست، نام برد. نقش ابوذر غفاري که عمر خود را در ترويج اخلاق اسلامي گذراند و خود نمونه اتم آن بود و در زهد و دنيا پرهيزي و اقامه حق و عدالت‌خواهي شهره بود، حائز اهميت است. افرادي چون عمار ياسر، نوف بکالى، محمد بن ابي‌بکر و جارود بن منذر در ترويج مکارم اخلاقي داراي نقش اساسي بودند. حذيفة بن منصور از ياران امام باقر وامام صادق و امام کاظم (عليهم السلام) بود و نبوغ خود را در مکارم اخلاق و تهذيب نفس نشان داد. همچنين عثمان بن سعيد عَمرى، که از وکلاي چهار گانه معروف ولي عصر «عجل الله تعالي فرجه الشريف» بود، از بزرگان و مروجان اخلاق محسوب مي‌شود.21
