مشاهیر ایران و جهان - نوربخش، محمد

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 9 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(869 -795 ق)، متكلم، صوفى، عارف و شاعر. معروف به سید محمد نوربخش. از مشاهیر عرفا و صوفیه است و نسبش به هفده واسطه به امام موسى كاظم (ع) مى‏رسد و سلسله‏ى نوربخشیه به او منسوب است. پدرش در قطیف به دنیا آمد و مولد جدش لحسا بود به همین دلیل نوربخش گاهى در شعر لحسوى تخلص مى‏كرد. پدر او به خراسان رفت، در قاین سكنى گزید و سید محمد در آنجا به دنیا آمد. نوربخش از شاگردان احمد بن فهد حلى بود. در تصوف از خواجه اسحاق ختلانى تربیت یافت و از دست خواجه خرقه پوشید و عهده‏دار مسند ارشاد و پیر خانقاه و ملقب به نوربخش شد. سپس به ختلان رفت و به دعوى مهدویت و خلافت برخاست، اما به زودى دستگیر شد و طرفدارانش به دستور شاهرخ میرزاى تیمورى به قتل رسیدند. خود او نیز مدتى در زندان به سر برد و سپس به خراسان و فارس فرستاده شد. در شیراز ابراهیم سلطان، پسر شاهرخ، وى را آزاد كرد. چندى بعد او به كردستان رفت و دوباره شروع به دعوت مردم نمود و باز گرفتار گماشتگان شاهرخ گردید و به حكم شاهرخ، در هرات، به منبر رفت و از دعوى خویش تبرى كرد. پس از مرگ شاهرخ مجدداً در پى نشر عقاید خود به آذربایجان و شروان و گیلان سفر كرد و نهایتاً در قریه‏ى سولقان، از توابع رى، سكنى گزید و آنجا مزرعه و آبادى احداث كرد و در همان دیار از دنیا رفت و مدفون گردید. بعضى از تذكره‏ها فوت او را در قریه‏ى نفیس، از توابع قاین، مى‏دانند. بعد از مرگ وى پسرش، شاه قاسم فیض‏بخش، خلیفه و جانشین او شد و نوربخشیه تا اوایل عصر صفویه فعالیت داشتند. از آثارش: «انسان نامه»؛ «رسالة الاعتقادیه»؛ رساله «الفقه الاحوط»؛ «شجره»، در ذكر مشایخ عرفان؛ منظومه‏ى تفسیر «سورة الحشر»؛ «دیوان» شعر.[1] سید محمد ابن محمد بن عبداللَّه موسوى خراسانى (869 -795 ه.ق)، از اكابر عرفاى قرن نهم هجرى قمرى و مؤسس سلسله‏ى نوربخشیه. وى از شاگردان ابن فهدحلى (متوفى 841 ه.) بوده و در تمامى عمر خود لباس سیاه كه سنت مشایخ او بوده مى‏پوشید. مولد جدش «لحسا» بوده و گاهى در غزلیات خود به «لحسوى» تخلص مى‏نمود ولى بیشتر به «نوربخش» تخلص مى‏كرد. در طریقت مرید علاءالدوله‏ى سمنانى و خواجه اسحاق ختلانى بوده و همان خواجه اسحاق او را لقب نوربخش داده و خرقه به او پوشانیده است. در خراسان بساط ارشاد گسترده بود اما مفسدان، شاهرخ میرزاى تیمورى را به قتل وى برانگیختند ولى سید فرار كرد و به ولایت وى رفت و در آنجا اقامت گزید تا آنكه در چهاردهم ربیع‏الاول 869 ه. در قریه‏ى «سولقان» وفات یافت. دو كتاب «انسان‏نامه» و «شجره‏ى مشایخ» از تألیفات او است.