ملیت : ایرانی - قرن : 14 منبع : مشاهیر زنان ایرانی و پارسی گوی
1314 ق، فاطمه از زنان كاردان و خیر. وى دختر نور محمد، از گرجیانى بود كه در زمان صفویه، اجدادش را از گرجستان كوچانده و در مازندران سكونت داده بودند. پدرش در جوانى درگذشت و از آن پس نزد عمهاش زندگى مىكرد. به توسط او به حرمخانه ناصرالدین شاه قاجار (1313 -1264 ق) راه یافت و جیران خانم فروغالسلطنه- كه در آن زمان زن سوگلى شاه بود- دختر را به خدمت خود نگاه داشت. پس از مرگ جیران خانم و در سفر سلطانیه، شاه او را صیغه كرد (1276 ق) و به دلیل لیاقت، كفایت، كاردانى و آدابدانى به تدریج مورد توجه و علاقه شاه قرار گرفت و مقام و منزلت ممتازى در میان زنان عقدى و صیغهاى شاه به دست آورد. حتى شاه چند بار خواست او را به عقد دائم خود درآورد ولى او نپذیرفت. انیسالدوله در اندرون، دستگاه عظیم جداگانه، آشپزخانهاى مخصوص و مواجب معینى داشت. پس از مرگ مهد علیا، مادر شاه، وى همسران سفراى خارجى و رجال دولت را به حضور مىپذیرفت. در سفر اول ناصرالدین شاه به اروپا انیسالدوله به همراه یكى دیگر از زنان همراه شاه بود، اما در میان راه او را به تهران بازگرداندند. ناصرالدین شاه به او علاقه زیادى داشت و او نیز به شاه مهر مىورزید. گویند پس از مرگ ناصرالدین شاه او بسیار غمگین و افسرده بود. یكبار وقتى كه مقدارى اسكناس برایش آوردند كه تصویر ناصرالدین شاه بر روى آن بود به قدرى شیون كرد كه بیمار شد و مدتى پس از آن درگذشت. هنگامى كه میرزاى شیرازى استعمال توتون و تنباكو را تحریم كرد شاه غلیان خواست و او اظهار داشت كه كشیدن غلیان حرام است. شاه گفت: چه كسى آن را حرام كرده وى گفت: همان كسى كه مرا به تو حلال كرده است. او به اهلبیت ارادت داشت و بخش قابل توجهى از مال و ثروت خود را به شرح زیر به آستانههاى مقدسه بخشید: تاج الماس به روضه امیرالمؤمنین على (ع)، ضریح نقرهاى براى شهداى كربلا (ع)، پردهاى مروارید نشان براى آستان امام حسین (ع)، نیم تاج الماس هدیه آستانه امام رضا (ع)، تعمیر در نقرهاى طلاكوب مسجد گوهرشاد، وقف ده باب مغازه براى روضهخوانى امام رضا (ع)، وقف كاشانك براى شاهزاده حسین در روستاى امامه، بناى پل در ناصرآباد لواسان و چاپ و توزیع رایگان كتاب ناسخالتواریخ، جلد حضرت صدیقه طاهره (س). همچنین به دستور او رساله عملیه فارسى زینةالعباد، اثر شیخ زینالعابدین مازندرانى حائرى (1308 ق) كه در سال 1313 ق در كلكته چاپ شده بود، در همان سال در تهران به اهتمام شیخ مهدى شیرازى ملقب به سلطان المتكلمین به چاپ رسید. انیسالدوله در تهران درگذشت. پیكر او را به نجف اشرف منتقل كردند و در مقبره مخصوص زنان ناصرالدین شاه در ایوان صحن امیر مؤمنان دفن كردند.[1] ملكه ایران و زوجه متفنذ ناصرالدین شاه (ف. تهران 1314 ه.ق.)
