ملیت : ایرانی - قرن : 14 منبع : مشاهیر زنان ایرانی و پارسی گوی
(1304/1303 -1256 ش)، مدرس. از خدمتگزاران فرهنگ ایران و بنیانگذار دبیرستانهاى درةالمدارس و مخدرات. چند ماه قبل از فوت ایرج میرزا جلالالممالك درگذشت و ایرج در رثاء او گفته است: مرا ز مرگ تو قامت هلال و ارجمند برآر سر بنگر قامت هلالى را وى مقدمات علوم را نزد پدر و علوم جدید را نزد استادان وقت فراگرفت و در شعر و ادب فارسى و عربى تبحر یافت. وى در آن سالها كه از جمعیتهاى خیریه و پرورشگاهها خبرى نبود عدهاى از یتیمان و كودكان بدون سرپرست را به خرج خود نگهدارى مىكرد. كمكهاى مادى و معنوى بسیار مىنمود و مجلس تلاوت قرآن در ماه رمضان برپا مىكرد. وى در تهران بر اثر سكته قلبى درگذشت و در خانه شخصى خود به خاك سپرده شد.[1] 1303 ش، نخستین بنیانگذار دبیرستان دخترانه ایران و از زنان نیكوكار. وى دختر سید على شمسالمعالى و ربابه مرعشى بود. پدرش در زمان ناصرالدین شاه قاجار (1313 -1263 ق) از شخصیتهاى وجیه و محترم بود و چندین باب مدرسه پسرانهى تأسیس نمود. درةالمعالى مقدمات علوم را نزد پدر و علوم جدید را نزد استادان وقت فراگرفت و در شعر و ادب فارسى و عربى دست یافت. در سال 1322 ق مدرسه مخدرات را در محله عربها تأسیس كرد كه بعداً به سبب افزایش تعداد شاگردان به پامنار منتقل گردید. ابتدا معلمان آن را از میان بستگان و خویشان- كه اغلب جزو زنان متجدد بودند. انتخاب كرد، از اینرو از سوى مردم تحت فشار قرار گرفت. در سال 1327 ق به عنوان اعتراض به قرارداد 1907 م- كه كشور را رسماً تحت نفوذ انگلستان و روسیه قرار داده بود- اجتماعى از زنان تهران را تشكیل داد و در مجلس شوراى ملى حضور یافتند و نمایندگان را در صورت امضاى قرارداد تهدید كردند و آنان را به تحریم كالاهاى خارجى تشویق نمودند. او اغلب با صدیقه دولتآبادى و سایر زنان همفكر خود به قهوهخانههایى كه از قند خارجى استفاده مىكردند مىرفت و آنانرا از مصرف قند خارجى برحذر مىداشت و در اغلب مدارس استفاده از پارچههاى یزدى و كرمانى را معمول مىداشت. وى در مدرسه مخدرات- كه بعد به دبیرستان شد و در سال 1306 ش فارغالتحصیل دیپلمه داد- از استادانى مانند مسیو احمد خان براى زبان فرانسه، مسیو على خان براى ریاضیات و فاضل اعمى براى فقه و عربى استفاده مىكرد. همیشه حقوق گزاف دبیران را از ثروت شخصى خود مىپرداخت و به دانشآموزان تحمیل نمىكرد. در سال 1302 ش مدرسه دیگرى به نام درةالمدارس- واقع در كوچه ناظمالدوله پشت مسجد سپهسالار- تأسیس نمود. در آن سالها كه از جمعیتهاى خیریه و پرورشگاهها خبرى نبود وى عدهاى از یتیمان و كودكان بدون سرپرست را به خرج خود نگهدارى مىكرد و خوراك، نظافت و بهداشت آنان را شخصاً رسیدگى مىنمود. در ایام ماه رمضان به بستگان و خویشان خود سركشى مىكرد و كمكهاى مادى و معنوى مىنمود و مجلس تلاوت قرآن و دعا برپا مىكرد. او از زنان متجدد بود و حجاب زنان را مانع پیشرفت آنها مىدانست. وى در تهران بر اثر سكته قلبى درگذشت و برحسب وصیت خودش در خانه شخصى خود در خیابان سقاباشى اول كوچه شمسالمعالى به خاك سپرده شد.[2]
