مشاهیر ایران و جهان - سیاسی، علی‏اکبر

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع : گلزار مشاهیر

(1369 -1274/1273 ش)، روانشناس، مولف و استاد دانشگاه. وى در تهران متولد شد و پس از تحصیلات ابتدایى و متوسطه در مدارس خرد و سلطانى، براى ادامه‏ى تحصیلات به فرانسه رفت و از دانشكده‏ى ادبیات و علوم انسانى پاریس به اخذ درجه‏ى دكترا با قید درجه‏ى بسیار عالى نایل گردید و به ایران بازگشت و فعالیتهاى فرهنگى خود را از استادى دارالفنون و دانشكده‏ى حقوق و علوم سیاسى و دانشكده‏ى ادبیات آغاز نمود. وى چندین بار رییس دانشگاه تهران شد. از جمله خدمت موثر او مى‏توان از تهیه‏ى لایحه‏ى قانون تربیت معلم، تعلیمات عمومى اجبارى و مجانى، جدا كردن دانشگاه از وزارت فرهنگ، تاسیس مجدد دانشكده‏ى معقول و منقول، ایجاد چاپخانه‏ى دانشگاه و تاسیس كوى دانشگاه نام برد. او به كشورهاى انگلستان و فرانسه و ایتالیا و آمریكا و كانادا سفر كرد. وى در تهران وفات یافت. از دكتر سیاسى تالیفات متعددى به جا مانده است از جمله: «علم النفس یا روانشناسى»؛ «علم النفس ابن‏سینا و تطبیق آن با روانشناسى جدید»؛ «علم اخلاق»؛ «مبانى فلسفه»؛ «منطق و فلسفه»؛ «هوش و خرد»؛ «روانشناسى شخصیت»؛ «ایران در تماس با مغرب زمین» به زبان فرانسوى و برنده‏ى جایزه از آكادمى فرانسه؛ «طریقه تست» و «مقالات» متعددى كه در جراید و مجلات به چاپ رسیده است.[1] محقق، مؤلف، رییس دانشگاه تهران. تولد: 1273(1313 ق.)؛ تهران. درگذشت: 4 خرداد 1369، بیمارستان جم تهران. على‏اكبر سیاسى، فرزند محمدحسن، پس از اتمام تحصیلات در مدارس خرد و سلطانى و دانشكده‏ى علوم سیاسى تهران، در روزگار احمد شاه قاجار در امتحانات اعزام دانشجو شركت كرد، شاگرد اول شد و براى ادامه‏ى تحصیل به اروپا رفت و در فرانسه به اخذ درجه‏ى دكتراى ادبیات از دانشگاه سربن نایل شد (موضوع پایان‏نامه‏ى وى «ایران در برخورد با غرب» بود.) طى تحصیل در فرانسه، رساله‏ى دكتراى وى مورد توجه فرهنگستان علوم فرانسه قرار گرفت و یكى از جوایز آن فرهنگستان در سال 1293 م. به وى اعطاء شد. على‏اكبر سیاسى تحت تأثیر جریان‏هاى فكرى و اجتماعى ناشى از زندگى در اروپا با چند تن از دوستانش كه در فرنگ تحصیل كرده بودند حزب ایران جوان را تأسیس كرد. دكتر سیاسى یكى از اعضاى هیئت عامله‏ى حزب و از نویسندگان روزنامه‏ى هفتگى «ایران جوان» بود. وى پس از بازگشت از سفر اول اروپا به تدریس در سه مدرسه‏ى دارالفنون، نظام و علوم سیاسى پرداخت. در همین دوران مترجمى سفارت فرانسه در تهران را هم به عهده داشت. در آن مدرسه‏ها، در آغاز كار، زبان فرانسوى و سپس روان‏شناسى تدریس مى‏كرد. در همان هنگام با مجله‏ى «آینده» نیز همكارى داشت. على‏اكبر سیاسى پس از تأسیس دانشگاه تهران به استادى این رشته نایل آمد. بعدها كه انجمن روان شناسان ایران تأسیس شد به ریاست آن انجمن برگزیده شد و نیز رییس مؤسسه‏ى روان‏شناسى دانشگاه تهران بود. دكتر سیاسى مدت دوازده سال ریاست انتخابى دانشگاه تهران را به عهده داشت. انتشارات دانشگاه تهران در دوره‏ى ریاست و در سال‏هاى آغازین كار او تأسیس شد و دكتر پرویز ناتل خانلرى طراح و مجرى امور آن شد. او همچنین ریاست انجمن ایرانى و فلسفه و علوم انسانى وابسته به كمیسیون ملى یونسكو را بر عهده گرفت و در مقام رییس كانون ایران جوان نیز كوشید تا مجموعه سخنرانى‏هاى فرهنگى و پژوهشى ایراد شده در آن دو مؤسسه به چاپ برساند. دكتر سیاسى ریاست دانشكده‏ى ادبیات و علوم انسانى و نیز دانشسراى عالى تا پیش از جدا شدن آن- كه بیش از بیست سال طول كشید- بر عهده داشت. تأسیس مجله‏ى «دانشكده‏ى ادبیات و علوم انسانى» نیز از فعالیت‏هاى او بود. وى وزیر فرهنگ احمد قوام و على سهیلى، وزیر مشاور در هیئت دولت مرتضى قلى بیات (سهام‏الدین)، وزیر فرهنگ در هیئت دولت ابراهیم حكیمى و وزیر امور خارجه در هیئت دولت ساعد بود. در هیئتى كه براى امضاى منشور سازمان ملل متحد به سانفرانسیسكو اعزام شد عضو بود. در پایه‏گذارى امور یونسكو همكارى داشت و یكى دو بار به نمایندگى ایران در اجلاسیه‏هاى آن مؤسسه‏ى جهانى شركت كرد. عضو شوراى تبلیغات و عضو فرهنگستان ایران و شوراى عالى فرهنگ و جز اینها بود. دكتر سیاسى، ده سال پایانى عمر را در اروپا و امریكا زندگى مى‏كرد. علاوه بر مقالات وى در نشریات داخل و خارج، از آثار وى است: اصول روان شناسى (1317)؛ روان‏شناسى پرورشى (1320، این كتاب به كرات بین بیست تا سى بار به چاپ رسیده است)؛ علم النفس ابن سینا و تطبیق آن با روان‏شناسى جدید (1333)؛ نمایشنامه‏هاى عشق و وطن؛ ماهیار یك قربانى دیكر؛ عشق و تجدد؛ ایران در تماس بامغرب زمین (به زبان فرانسوى)؛ دو ماه در پاریس یا از یونسكو تا برلین (1329)؛ روان‏شناسى جدید (1333)؛ علم اخلاق (نظرى و عملى) (1336)؛ منطق و روش‏شناسى (1336، چند بار چاپ شده است)؛ مبانى فلسفه (1336)؛ علم النفس یا روان‏شناسى از لحاظ تربیت (1337، چند بار چاپ شده است)؛ منطق و فلسفه (1337، چند بار چاپ شده است)؛ هوش و خرد (1341، چاپ‏هاى مكرر دارد)؛ روان‏شناسى جنایى (1342)؛ گزارش یك زندگى (جلد اول، لندن 1336). در 1274 ش در تهران متولد شد و پس از انجام تحصیلات ابتدائى و متوسطه وارد مدرسه عالى سیاسى مشیرالدوله شد و دانشنامه گرفت. در 1290 دولت ایران قریب بیست نفر از جوانان كشور را تحت سرپرستى ریشارد براى ادامه تحصیل به اروپا فرستاد، از جمله على‏اكبر سیاسى در زمره‏ى آن بیست نفر بود. در این سفر براى هر كدام از محصلین نام خانوادگى انتخاب شد و چون على‏اكبر رشته‏ى سیاسى خوانده بود نام خانوادگى سیاسى را براى خویش انتخاب كرد. پس از ورود به پاریس وارد دانشسراى روان شد و به تحصیل در رشته‏ى علوم تربیتى و روانشناسى پرداخت و مدت تحصیل وى مجموعا پنج سال به طول انجامید و در 1296 به ایران بازگشت و به استادى مدرسه‏ى دارالفنون مشغول شد. در 1298 علاوه بر تدریس به سمت مستشار و مترجم سفارت فرانسه در تهران برگزیده شد و قریب دو سال در آن سمت انجام وظیفه نمود. سیاسى پس از بازگشت از اروپا در فكر تغییراتى در شئون تغییراتى در شئون مختلف كشور افتاد و با مشاركت عده‏اى از دوستان خود جمعیتى به نام ایران‏جوان تاسیس كرد. هسته‏ى اصلى این جمعیت غیر از سیاسى عبارت بودند از، حسن مشرف نفیسى، اسمعیل مرآت، محمدوحید تنكابنى، محسن رئیس، جواد عامرى. اساسنامه‏اى كه خیلى مترقى و تند بود تهیه كردند از جمله در مرامنامه آنها آمده بود: تجزیه امور مدنى از مسائل روحانى، الغاء كاپیتولاسیون، الغاء محاكم خصوصى و ارجاع كلیه امور به محاكم عمومى، تجدیدنظر در قراردادهاى گمركى، ایجاد راه‏آهن، ایجاد مدرس عمومى و اجبارى براى پسران و دختران و چند مورد دیگر. جمعیت ایران‏جوان پس از مدتى روزنامه‏اى به نام جمعیت كه به طور هفتگى منتشر مى‏شد دائر كردند كه شماره اول آن دوازده صفحه بود و مطالب متنوعى در آن نوشته شده و چندین كاریكاتور هم در آن شماره به چشم مى‏خورد. وقتى سردار سپه قدرت گرفت، اعضاء موسس ایران‏جوان را پذیرفته و مرامنامه آنها را مطالعه و مورد تصویب و اجرا قرار داد. على‏اكبر سیاسى در 1308 مجددا براى ادامه تحصیل به اروپا رفت و در رشته‏ى روانشناسى دكترا گرفت و رساله‏ى وى با درجه‏ى ممتاز مورد تصویب استادان قرار گرفت و جایزه‏اى نیز از طرف دانشگاه به او داده شد. سیاسى در 1931 به ایران بازگشت و در وزارت فرهنگ ریاست تعلیمات عالیه به او واگذار شد و در دارالمعلمین عالى نیز به تدریس روانشناسى و فلسفه پرداخت. در 1313 پس از تاسیس دانشگاه تهران وى به استادى روانشناسى در دانشكده ادبیات منصوب شد و در سال بعد عضو پیوسته فرهنگستان جدیدالتاسیس ایران شد. در 1321 به ریاست دانشكده ادبیات برگزیده شد و در مرداد همان سال در كابینه‏ى احمد قوام وزارت فرهنگ را عهده‏دار شد. سیاسى در این سمت قانون تعلمیات اجبارى را از مجلس سیزدهم گذرانید و براى دانشگاه تهران كه ضمیمه وزارت فرهنگ بود استقلال گرفت و از طرف روساء دانشكده‏ها به ریاست دانشگاه مستقل تعیین شد. پس از بلواى 17 آذر 1321 قوام‏السلطنه تمام روزنامه‏ها و مجلات كشور را تعطیل كرد و مدیران آن را به زندان افكند و دكتر سیاسى وزیر فرهنگ وقت لایحه‏ى جدیدى به قید دوفوریت به مجلس داد و ضمن لغو تمام امتیازات براى صاحب امتیازى مطبوعات، اصول جدیدى را در نظر گرفت كه یكى داشتن دیپلم متوسطه و دیگرى بضاعت مالى بود. پس از سقوط كابینه‏ى احمد قوام، على سهیلى به نخست‏وزیرى منصوب شد و پست وزارت فرهنگ مجددا به دكتر على‏اكبر سیاسى تفویض گردید. در 1323 در كابینه‏ى مرتضى قلى بیات (سهام‏السلطان) به وزارت مشاور برگزیده شد. در 1326 در كابینه‏ى ابراهیم حكیمى براى بار سوم وزیر فرهنگ شد و بالاخره در كابینه‏ى ساعد به وزارت امور خارجه معرفى گردید. و در 1325 عضویت هیئت نمایندگى ایران را در سازمان ملل عهده‏دار گردید. دكتر على‏اكبر سیاسى مجموعا مدت 12 سال ریاست دانشگاه تهران را عهده‏دار بود. در سال 1333 به موجب طرحى كه از طرف یكى از نمایندگان به مجلس داده شد، انتخاب ریاست دانشگاه از روساى دانشكده‏ها سلب و قرار شد وزیر فرهنگ سه نفر از اساتید دانشگاه را كه رتبه‏ى آنها از 9 كمتر نباشد به شاه پیشنهاد كند و شاه یكى از آنها را انتخاب كند. لذا جعفرى وزیر فرهنگ وقت، سه نفر را پیشنهاد نمود. نفر اول دكتر منوچهر اقبال بود كه به ریاست دانشگاه انتخاب گردید. دكتر اقبال براى تقدیر از خدمات دكتر سیاسى به وى مقام ریاست افتخارى دانشگاه تهران را داد. دكتر على اكبر سیاسى پس از كنار رفتن از ریاست دانشگاه، تلاشى براى كارهاى دولتى به عمل نیاورد و همچنان با استادى و تدریس در دانشكده ادبیات امرار وقت مى‏كرد و سرانجام بازنشسته شد و به مقام استادى ممتاز رسید. دكتر سیاسى داراى تالیفات متعددى در رشته‏ى تخصصى خود مى‏باشد، از جمله مى‏توان كتابهاى مبانى فلسفه على‏النفس یا اصول روانشناسى، نظریه‏هاى شخصیت یا مكاتب روانشناسى و چندین كتاب درسى و چند ترجمه را نام برد. او اصول روانشناسى جدید را در ایران بنیاد نهاد، از اینرو به نام بنیانگذار و پدر روانشناسى جدید در ایران معروف مى‏باشد. وى در جوانى با دختر صمصام‏الملك بیات ازدواج كرد و صاحب چند فرزند شد كه ارشد آنها دكتر هدایت سیاسى هم‏اكنون استاد دانشكده بهداشت است. سیاسى در اواخر عمر در خارج از ایران مى‏زیست و كتابى به زبان فارسى تحت عنوان گزارش یك زندگى نوشته و انتشار داد كه در حقیقت شرح حال و زندگینامه‏ى او بود. در اواخر 1368 به ایران بازگشت و در ششم خرداد 1369 درگذشت.