مشاهیر ایران و جهان - ملاح، حسینعلی

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(تو 1300 ش)، موسیقیدان و نمایشنامه نویس. وى پس از طى كردن تحصیلات ابتدایى، به دانشكده‏ى كشاورزى راه یافت و به اخذ گواهینامه از این دانشكده نایل آمد. ملاح تحت تعلیم و راهنماییهاى دایى خود، كلنل وزیرى، ویولن و سه تار را آموخت و پیشرفتهاى زیادى كرد. در 1324 ش تك نواز ویولن رادیو شد و در اركستر سمفونیك هنرستان موسیقى و انجمن موسیقى ملى نوازندگى مى‏كرد. در 1330 ش به ریاست موسیقى رادیو ایران منصوب شد. وى شغلهاى متعددى از جمله: عضویت در شوراى عالى موسیقى، رهبرى اركستر رادیو، دبیر شوراى عالى موسیقى، رئیس اداره‏ى فنى رادیو و غیره را بر عهده داشت. او سفرهایى به مسكو، لنینگراد، باكو و تفلیس داشت و در محافل هنرى راجع به موسیقى ایران سخنرانى‏ها كرد. سپس عضو هیئت نمایندگى ایران در كنگره بین‏المللى موسیقى گردید. از آثار وى: رساله‏اى به نام «تصنیف چیست»؛ شرحى بر «رساله موسیقى جامى»؛ رساله‏اى درباره‏ى سازهاى مهجور و فرهنگ سازهاى باستانى؛ شرحى بر كتاب «مقاصد الالحان» عبدالقادر مراغى؛ شرحى درباره‏ى رساله‏ى «بهجة الروح» عبدالمؤمن بن صفى‏الدین جرجانى؛ «قاآنى و موسیقى»؛ «حافظ و موسیقى»؛ «منوچهرى دامغانى و موسیقى»؛ «زندگى و آثار غلامحسین درویش»؛ «تاریخ موسیقى نظامى‏ایران»؛ «پیوند شعر و موسیقى». از نمایشنامه‏هاى او: «موریس مترلینگ»؛ «انجمن دوستى و تفریح»؛ «دختران فضل فروش».[1] موسیقیدان، پژوهشگر. تولد: 1300، تهران. درگذشت: 27 تیر 1371. حسینعلى ملاح تحصیلات موسیقى و نقاشى را نزد دایى‏هاى خود حسنعلى و على‏نقى وزیرى آغاز كرد و در سنین بالاتر، وارد هنرستان عالى موسیقى شد و از آنجا دیپلم گرفت. او سال‏ها در رادیو تهران به نوازندگى، آهنگسازى، سرپرستى اركسترها و عضویت در شوراى عالى موسیقى اشتغال داشت. وى در هنرستان موسیقى ملى نیز تدریس میكرد و عضو ثابت اركستر انجمن ملى موسیقى (به سرپرستى روح‏الله خالقى) بود. وى همچنین سردبیرى مجله‏ى «موسیقى رادیو ایران» را به عهده داشت. حسینعلى ملاح ضمن تحصیلات خود در هنر موسیقى، در دانشكده‏ى كشاورزى كرج نیز مشغول تحصیل مى‏گردد و از همین دانشكده در رشته‏ى كشاورزى نیز فارغ‏التحصیل مى‏گردد. مرگ همسر اولش در اواسط دهه‏ى 1350 و سكته‏ى قلبى او در سال 1355، مسیر سال‏هاى آخر زندگى وى را به نحوى دیگر رقم زد. ملاح در این پانزده سال (1370 -1355) توانست موسیقى را نزد احمد فروتن راد، ابوالحسن صبا و دیگران بیاموزد. حسینعلى ملاح تحقیقاتى در زمینه موسیقى ایرانى دارد. مهمترین آنها عبارتند از: حافظ و موسیقى (بررسى موسیقى در اشعار حافظ)، منوچهرى دامغانى و موسیقى (موسیقى در اشعار منوچهرى دامغانى)، زندگى و آثار غلاحسین درویش، تاریخ موسیقى نظامى ایران، پیوند شعر و موسیقى، شرحى بر رساله‏ى موسیقى جامى، رساله‏ى موسیقى بهجت‏الروح، تاریخ موسیقى ایران (جلد اول و جلد دوم)، سرگذشت كلنل وزیرى. یكى از فعالیت‏هاى تحقیقاتى وى فرهنگ سازها است كه در حكم دایرةالمعارف سازشناسى ایران به شمار مى‏رود. كار دیگر او شرح موسیقیاى یكصد و بیست و نه غزل حافظ بود كه به پایان نرسید. مجموعه‏ى مقالات وى كه برگزیده‏ى چهل سال تحقیقات وى مطبوعات موسیقى است در دست چاپ و انتشار است. استاد همچنین آثارى را نیز ترجمه كرده است. از آن جمله است مشت‏زن (1323)؛ مونا و انا و دو نمایشنامه‏ى دیگر (موریس مترلینگ، 1339، با همكارى بدرى وزیرى)؛ انجمن دوستى؛ تفریح؛ دختران فضل فروش به همراه چهار نمایشنامه‏ى دیگر از چهار نویسنده دیگر (1334، با همكارى بدرى وزیرى)، زنده باد زندگى؛ ملكه‏ى ویكتوریا. حسینعلى ملاح، علاوه بر هنر موسیقى، با هنر نقاشى نیز آشنایى داشت و آثارى در این هنر از خود به جاى نهاد كه از جمله مى‏توان تصویرهاى كلنل وزیرى و كمال‏الملك را نام برد. حسینعلى ملاح اواخر تیر 1371 درگذشت و پیكر وى در كنار غلامحسین بنان و عبدالعلى وزیرى در امامزاده طاهر كرج به خاك سپرده شد. حسینعلى ملاح به سال 1300 در تهران از خانواده‏اى فاضل و هنرمند و سرشناس متولد شد، پدرش از رؤساى وزارت كشور بود كه در وزارتخانه مردى جدى در كار اداره و در منزل پدرى مهربان و خوش‏خلق براى فرزند بود. مادر ملاح كه خواهر استاد بى‏نظیر كلنل وزیرى بود و خود از هنر موسیقى بى‏بهره نبود، مشوقى بزرگ براى پسرش در فراگیرى علم موسیقى بود. ملاح نیز از كودكى خودش به موسیقى و فراگیرى آن عشق و علاقه‏اى خاص داشت و لحظه‏اى از آن دورى نمى‏جست به طورى كه هر وقت فرصت مى‏یافت به جاى بازى گوشى و شیطنت كه خاص دوران كودكى هر انسان است به موسیقى روى مى‏آورد و صفحه‏هایى را روى گرامافون مى‏گذاشت و مدتها به آن گوش فرامى‏داد و مات و مبهوت مجذوب موسیقى مى‏گردید. پدر و مادر وى كه مى‏دیدند فرزندشان چنین علاقه‏اى به موسیقى از خود نشان مى‏دهد، براى بیشتر به شوق درآوردن وى، هر روز هنگام صرف صبحانه و ناهار و شام، صفحات متعددى را از هنرمندان آن زمان را روى گرامافون گذارده و به نغمات آن گوش مى‏دادند تا كودكشان هم از آن بهره‏مند گردد. این وضع ادامه داشت تا این كه وى به سن چهارده سالگى مى‏رسد و از این زمان بود كه پدرش براى او ویولنى تهیه مى‏كند و او شروع به نواختن مى‏كند. ملاح ابتدا نزد معلم نقاشى خود كه از موسیقى هم بهره‏اى داشت تمرین را آغاز مى‏نماید ولى چندى بعد نزد استادانى چون: ابوالحسن خان صبا، حسین یاحقى و كلنل علینقى وزیرى رفته و به فراگیرى علم موسیقى مشغول مى‏گردد. زمانى كه استاد كلنل وزیرى به ریاست مدرسه‏ى عالى موسیقى منصوب مى‏گردد، ملاح به این مدرسه مى‏رود و به طور مستمع آزاد ثبت نام مى‏كند و در كلاسهاى این هنرستان شركت مى‏كند. در این هنگام كه مدت هشت سال از نواختن و آشنایى وى با تار و سه‏تار و ویولن مى‏گذشته، ابتدا نزد فروتن‏راد، تمرین و فراگیرى ویولن، سپس آرمونى را نزد استاد روح‏اللَّه خالقى مى‏آموزد و سرانجام از مدرسه‏ى عالى موسیقى كشور، موفق به دریافت دیپلم موسیقى مى‏گردد. حسینعلى ملاح هنرمندى بزرگ و بااستعداد است به طورى كه ضمن تحصیلات عالیه در هنر موسیقى، در دانشكده‏ى كشاورزى كرج نیز مشغول تحصیل مى‏گردد و از همین دانشكده در رشته‏ى كشاورزى نیز فارغ‏التحصیل مى‏گردد و از همین دانشكده در رشته‏ى كشاورزى نیز فارغ‏التحصیل مى‏گردد ولى به جاى این كه با آب و خاك و گل و گیاه سر و كار پیدا كند چون عاشق موسیقى بود با ویولن، سه‏تار و تار و نت و آهنگ دمساز گردید و خدمات شایانى به موسیقى كشور نمود و آثار بزرگى از خود در قسمت كتابت و تئورى موسیقى ایران از خود به جاى نهاد كه راه‏گشایى براى حال و نسلهاى آینده خواهد بود و شاید بتوان گفت بیش از هر نویسنده‏ى صاحب نامى در این راه گام برداشته و قلم زده كه علاوه بر مطالب گوناگونى كه در مجلات و روزنامه‏ها تحریر كرده باید از شرحى بر رساله‏ى موسیقى جامى، رساله‏ى موسیقى بهجت‏الروح، حافظ و موسیقى، تاریخ موسیقى نظامى ایران، تاریخ موسیقى ایران (جلد اول)، منوچهرى دامغانى و موسیقى، تاریخ موسیقى ایران (جلد دوم)، سرگذشت كلنل وزیرى، مشت‏زن، مونا و انا و دو اثر دیگر، انجمن دوستى و تفریح و چهار دختران فضل فروش و چهار نمایشنامه‏ى دیگر، زنده‏باد زندگى، فرهنگ سازها، ملكه ویكتوریا، و این اواخر، اثرى بدیع و راهگشایى بزرگ به نام «پیوند موسیقى و شعر» كه چاپ و منتشر گردید. حسینعلى ملاح، علاوه بر هنر موسیقى، با هنر نقاشى نیز آشنایى كامل دارد و آثار بزرگى در هنر نقاشى از خود به جاى نهاده كه از جمله مى‏توان از تصویرهاى جالب و استثنایى كلنل وزیرى و كمال‏الملك و غیره را نام برد، با تمام این ویژگى‏ها، حسینعلى ملاح مردى است بى‏تكبر، خوش برخورد و مهماندوست به طورى كه در خانه‏اش همیشه به روى اهل موسیقى و علم و ادب باز بوده و هر كمكى كه از وى به هنرآموزان موسیقى برمى‏آمده دریغ نمى‏ورزیده و چنین مردانى در كشورمان موجب پیشرفت موسیقى و علم و هنر است. ملاح آهنگهاى زیبا و جالبى ساخت كه از آثار خوب و باارزش موسیقى اصیل ایرانى است. وى علاوه بر نوازندگى با ویولن كه ساز تخصصى‏اش مى‏باشد با نواختن تار و سه‏تار نیز آشنایى كامل دارد و این سازها را نیكو مى‏نوازد.