ملیت : ایرانی - قرن : 14 منبع : شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران (جلد اول)
فرزند اماناللَّه خان نصیر خاقان پرشك، در 1260 متولد شد. پس از انجام تحصیلات ابتدائى و مطالعه در ادبیات فارسى و عربى به مدرسهى ادب كه به همت حاج میرزا یحیى دولتآبادى تشكیل یافته بود وارد شد. ضمن تحصیل در آن مدرسه به آموختن زبان انگلیسى پرداخت و آن زبان را به خوبى فراگرفت و به كار معلمى اشتغال یافت. در زمانى كه صنیعالدوله وزیر مالیه بود، به آن وزارتخانه وارد شد و مأمور تغییر حسابهاى دولتى از سیاق به عدد گردید و در این راه زحمات زیادى متحمل شد. بعد به مدرسهى ژاندارمرى داخل و پس از طى آن مدرسه به درجهى افسرى نائل آمد. بعد از استبداد صغیر، دولت ایران براى سر و سامان دادن به وضع آشفتهى مالیهى ایران در صدد استخدام عدهاى مستشار برآمد و سرانجام مورگان شوستر آمریكائى براى این كار دعوت و استخدام گردید. شوستر با سمت خزانهدار كل امور مالى ایران را تحت نظر گرفت و براى وصول مالیاتهاى عقب افتادهى رجال و مقامات و شاهزادگان در صدد تشكیل قوهى اجرائیه برآمد و بالاخره به تأسیس ژاندارمرى خزانه درآورد؛ از جمله افرادى كه به خدمت ژاندارمرى خزانه درآمدند، فضلاللَّه آقاولى و فرجاللَّه آقاولى بودند كه اولى با درجهى سلطانى و دومى با درجهى نایب اولى وارد ژاندارمرى خزانه شدند. شوستر تا سال 1330 قمرى در ایران بود تا اینكه با اولتیماتوم دولت روس، دولت ایران به خدمتش خاتمه داد. ژاندارمرى خزانه نیز منحل گردید و افسران آن وارد ژاندارمرى دولتى شدند. فرجاللَّه آقاولى با درجهى سلطانى خدمات خود را در ژاندارمرى دولتى ادامه داد و ابتدا به فرماندهى گردان قزوین و مدیریت مدارس تعلیماتى آنجا برگزیده شد. پس از مدتى به فرماندهى گردان مستقل ترهان و ریاست اجرائیات ژاندارمرى رسید. فرماندهى گردان اراك و فرماندهى ژاندارمرى مازنداران و گرگان از مشاغل بعدى او بود. در مازندران موفق به خلع سلاح خوانین محلى و قلع و قمع سارقین و اشرار سوادكوه و فیروزكوه گردید. در 1300 با درجهى سرهنگى به ارتش منتقل گردید و به ریاست ستاد لشكر غرب منصوب شد. مدتى در مشاغل فرماندهى هنگ و واحدهاى نظامى انجام وظیفه نمود. پس از تصویب قانون نظام اجبارى در 1305 و تأسیس ادارهى نظام وظیفه اولین رئیس آن اداره شد. در 1307 با درجهى سرتیپى حكمران كل خوزستان شد. حكمرانیش در خوزستان پس از دستگیرى شیخ خزعل بود و آن استان از نظر امنیتى احتیاج به مراقبت دائمى و كامل داشت. در مدت سه سال حكمرانى در خوزستان ضمن اعادهى امنیت در آن منطقه موفق به انجام یك سلسله اقدامات عمرانى و آبادانى نیز گردید. در 1310 به ریاست ادارهى كل آمار و ثبت احوال برگزیده شد و سالها در این سمت انجام وظیفه مىكرد. در آذر ماه 1320 به فرماندهى امنیهى كل مملكتى منصوب شد و در تغییر نام امنیه به ژاندارمرى و تغییر لباس ژاندارمها اقدام كرد. تا آخر 1322 در این سمت باقى بود و در همین سمت به درجهى سرلشكرى ارتقاء یافت. در 1322 عدهى زیادى از رجال و امراء و افسران و مهندسان راهآهن ظاهراً به جرم داشتن علاقه به مرام فاشیستى از طرف متفقین بازداشت شدند. سرلشكر آقاولى در زمرهى بازداشت شدگان قرار داشت و مدت یك سال و چند ماه در زندان متفقین در اراك و تهران بسر برد. پس از آزادى به ریاست ادارهى دادرسى ارتش منصوب شد. در بهمن ماه 1324 به ریاست ستاد ارتش به جاى سرلشكر ارفع برگزیده شد و مدتى كوتاه در این سمت باقى بود. در اوایل 1325 از شغل خود استعفا داد و به ریاست دادرسى ارتش رسید. در خرداد 1326 در كابینهى قوامالسلطنه به وزارت كشور تعیین و قریب سه ماه در این كابینه عضویت داشت. به علت مخالفت با ادامهى حكومت نظامى در تهران و به عنوان اعتراض از كابینه خارج شد. در كابینهى ابراهیم حكیمى كه در آبان ماه 1326 تشكیل گردید، بار دیگر به وزارت كشور رسید و تا پایان خرداد ماه 1327 در این سمت باقى بود. در 1327 به ریاست بانك سپه تعیین گردید و تا 1352 در آن سمت باقى بود. در 1330 به درجهى سپهبدى نائل گردید. در 1353 درگذشت. سپهبد آقاولى در جوانى به انجمن اخوت پیوست. وى مشرب تصوف داشت و به همین دلیل سالها انجمن اخوت را اداره مىكرد. در احیاء آثار باستانى نیز پیشقدم بود. مدتها عضو برجسته و رئیس انجمن آثار ملى بود و در احیاء مقام بزرگان علم و ادب مىكوشید. در بناى آرامگاه حكیم ابوالقاسم فردوسى سهم بسزایى داشت. به اهتمام و توجه و پشتیبانى او و با نفوذى كه در بخشهاى مختلف دستگاه دولت داشت، كتابهاى ارزشمندى قریب 75 مجلد در زمینههاى فرهنگ و مواریث ملى ایران انتشار یافت كه یادگارى از معارفپرورى اوست. آقاولى در جوانى با خانوادهى قرهگوزلوى همدانى ازدواج كرد و فرزندان متعددى پیدا كرد. هیچ كدام از فرزندان وى رشد علمى و سیاسى پیدا نكردند. (1353 -1266 ش)، نویسنده و رییس هیئت مدیرهى انجمن آثار ملى. در اصفهان متولد شد. تحصیلات خود را در تهران به پایان رساند و با زبانهاى فرانسه و انگلیسى تا حدودى آشنایى یافت. در سال 1290 ش وارد ادارهى ژاندارمرى شد و در سال 1301 ش با درجهى سپهبدى به ریاست ستاد لشكر غرب، همدان، منصوب گردید. در 1304 ش حاكم نظامى گیلان، در 1307 ش استاندار آنجا شد. سپهبد آقاولى در ابتداى خدمت خویش در سازمانهاى نظامى و كشورى كمكهاى شایانى به استقرار رژیم رضاخان كرد، ولى بعدها به جانبدارى از ایلات متهم و از كار بر كنار گردید و در 1322 ش، به جرم طرفدارى از آلمان و به درخواست متفقین دستگیر شد. پس از آن به فرماندهى كل ژاندارمرى و سپس رییس ستاد ارتش منصوب و در دولت قوام وزیر كشور شد. و پس از آن عهدهدار ریاست بانك سپه گردید. سپهبد فرجاللَّه آقاولى مدت نوزده سال از 1334 تا 1353 ش ریاست هیئت مدیرهى انجمن آثار ملى را بر عهده داشت. وى پس از یك بیمارى در تهران درگذشت. پس از مرگش جلالالدین همایى خطابهاى در سوك او نوشت و امیرى فیروزكوهى شعرى در رثاى او سرود. از آثار وى: «پرورش فكر»؛ «جغرافیاى تركیه».[1]
