ملیت : ایرانی - قرن : 13 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)
جعفرقلى معروف به نیرالملك، فرزند رضا قلیخان هدایت متولد 1247 ق در تهران است. او تحصیلات خود را نزد پدرش در ادبیات فارسى و مقدمات زبان عربى آموخت. پس از تأسیس دارالفنون بدانجا رفت و به آموختن زبان فرانسه، حساب، هندسه، علوم طبیعى و نظام پرداخت. پس از 6 سال تحصیل در دارالفنون با درجه ممتاز فارغالتحصیل شد و به معلمى دارالفنون درآمد. چند سال بعد ناظم آنجا شد و تدریجا رتبه سرهنگى گرفت. در 1278 ریاست دارالفنون را به او دادند و قریب چهل سال ریاست داشت و در همین سمت لقب نیرالملك و منصب سردارى گرفت. در 1316 ق به وزارت علوم منصوب شد و هفت سال در آن سمت باقى بود. بعد از مشروطیت در كابینه مشیرالسلطنه مجددا وزارت علوم را عهدهدار شد ولى چون مدتش كوتاه بود كارى از پیش نبرد. وفات او در 1333 ق در 86 سالگى اتفاق افتاد. نیرالملك یكى از فضلاء و دانشمندان قرن اخیر ایران است كه به توسعه فرهنگ كمكهاى زیادى كرده است. آثارى نیز دارد و اصولا خانواده هدایت در كار نشر معارف و فرهنگ خدماتى انجام دادهاند. از وى چهار پسر و چهار دختر باقى ماند. پسران وى عبارت بودند از: رضاقلى، هدایت قلى، كریم و سلیمان. رضاقلى پس از فوت پدر نیرالملك گرفت. هدایت قلى لقب اعتضادالملك داشت و فرزندانش عبارتند از محمود هدایت، صادق هدایت و سرلشكر عیسى هدایت. كریم طبیب شد و درجه سرلشكرى در ارتش یافت. سلیمان دانشكده سنسیر فرانسه را طى كرد و در جوانى از اسب به زیر افتاد و درگذشت. (1284 -1209/ 1206 ش)، نویسنده و مترجم. ملقب به نیرالملك. در تهران به دنیا آمد. مقدمات علوم زمان را نزد پدر آموخت و در دارالفنون به تحصیل زبان فرانسه و حساب و هندسه و علوم طبیعى و نظامى پرداخت. پس از طى این دوره چند كتاب و جزوه براى استفادهى شاگردان دارالفنون ترجمه و تألیف كرد و در 1276 ش به منصب آجودانى مدرسه رسید و سال بعد ناظم مدرسه شد. وى در حدود 1240 ش به جاى پدر ریاست مدرسهى دارالفنون را به عهده گرفت و پس از فعالیتهاى زیاد آموزشى و ادارى، از ناصرالدین شاه لقب نیرالملك دریافت نمود و حدود چهل سال ریاست دارالفنون را عهدهدار بود. او در حدود 1275 ش به وزارت علوم منصوب شد و در زمان صدارت اتابك اعظم و امینالدوله، وزارت معارف را به عهده داشت. وى در دورهى وزارتش توانست دورههایى را براى مراتب تحصیل تعیین كند. او همچنین به پاس خدمات فرهنگى نشان فرهنگستان علوم كشور فرانسه را دریافت كرد. وى در تهران درگذشت. از آثارش: رسالهى «مفتاح العلوم»، در مورد فیزیك و شیمى.[1]
