مشاهیر ایران و جهان - شریعتی مزینانی، محمدتقی

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(تو 1286 ق)، عالم دینى، استاد، محقق، مفسر و نویسنده. در مزینان متولد شد و تا هفده سالگى در زادگاهش، و در مدرسه‏ى مزینان، نزد پدر و عمویش به تحصیل پرداخت. سپس براى ادامه‏ى تحصیل به مشهد رفت و در مدرسه فاضل خان سكنى گزید. نخستین استادش در این مدرسه ادیب نیشابورى اول بود كه دنباله‏ى مقدماتى را كه نزد پدر و عمویش آموخته بود، در محضر ایشان فراگرفت. بعد از فوت ایشان در خدمت ادیب ثانى رسید و در محضر این دو استاد توانست مقدمات و ادبیات را به پایان برساند. فقه، اصول و فلسفه را نیز نزد اساتید معروف مشهد مانند: آقا شیخ هاشم قزوینى ارتضا، میرزا ابوالقاسم الهى، حاج شیخ محمود حلبى فراگرفت. شریعتى قوانین را نزد حاج شیخ كاظم دامغانى و «شرح لمعه» را نزد ارتضا و حاج میرزا احمد مدرس یزدى معروف به حاج میرزا احمد نهنگ فراگرفت. از دیگر استادان وى آیت‏اللَّه میرزا مهدى اصفهانى بود كه فضلاى مشهد همه به محضر درس وى مى‏رفتند. از حدود 1310 ش فعالیت خود را در دبیرستان در سمتهاى مختلف آغاز كرد و تا آخرین دم از تدریس و ارشاد دانش‏آموز و دانشجو باز نایستاد... از آثار وى: «فایده و لزوم دین»؛ «تفسیر نوین»؛ «وحى و نبوت در پرتو قرآن»؛ «خلافت و ولایت»؛ «امامت در نهج‏البلاغه»؛ «اصول عقاید و اخلاق شریعتى»؛ «تاثیر هنرهاى مسلمین بویژه ایرانیان در اروپا»؛ «عباسه خواهر هارون‏الرشید».[1] محقق، استاد. تولد: 1286، قریه مزینان. درگذشت: 31 فروردین 1366. استاد محمدتقى شریعتى مزینانى، فرزند محمود روحانى، دوران طفولیت و نوجوانى را در روستاى خود گذرانید و در همان جا فراگیرى منطق، فلسفه و فقه و اصول پرداخت. در مدرسه‏ى فاضل‏خان، هم حجره‏ى برادرش شیخ قربانعلى شریعتى بود و به تحصیل علوم اسلامى مشغول شد. از جمله اساتید وى باید به آیت‏الله هاشم قزوینى و آیت‏الله محمدتقى ادیب ثانى اشاره كرد كه نزد ادیب ثانى دوره مطول و مغنى را به پایان رساند، قوانین را نزد حاج شیخ كاظم دامغانى، شرح لمعه را نزد ارتضا و حاج میرزا احمد مدرس خواند، از اساتید دیگر آن زمان وى میرزاى اصفهانى بود. از سال 1311 به تدریس در مدارس جدید مشهد پرداخت. معلمى را از مدرسه‏ى ملى شرافت آغاز كرد و تا سال 1313 ادامه داشت. بر طبق مقررات ادارى، صلاحیت علمى و شایستگى تدریس ایشان از سوى اداره فرهنگ تأیید مى‏شود و از این پس (1314) در دبیرستان ابن یمین، به تعلیم مى‏پردازد. چون فعالیت‏هاى ثمر بخش داشت، نظامت دبیرستان نیز به عهداش محول میشود و كلاسهاى جدید دبیرستان را تأسیس مى‏كند. طبیعى است در آن زمان یك دبیر یا مسئول دبیرستان كه پاى‏بند موازین شرعى بود، نمى‏توانست بعضى برنامه‏هاى خاص دولتى را اجرا كند و با دشواریهایى مواجه مى‏شد. در همین زمان شروع به ترجمه كتاب از عربى به فارسى نمود. پس از شهریور سال 1320 كه فعالیت‏هاى سیاسى آزاد شده بود و حزب توده تبلیغاتى را در ترویج كمونیسم بین جوانان آغاز كرده بود، وى نیز مبارزه با آنها را از كلاس درس (در دبیرستان شاهرضا و سپس فردوسى) شروع كرد و حتى ساعاتى بدون دریافت اضافه كار به تدریس ادبیات فارسى و عربى و شرعیات مى‏پرداخت. در همان سال‏ها بود كه به تدریس در دانشسرا- كه مركز فعالیت آن حزب شده بود- نیز مشغول گشت. از دیگر مراكز آموزشى دولتى كه استاد شریعتى در آنجا به تدریس پرداخت، دانشكده‏ى الهیات و معارف اسلامى مشهد است كه از سال 1327 تأسیس شد، و بنا به دعوتى كه از وى به عمل آمد، تفسیر سوره قرآن و نهج‏البلاغه را تدریس مى‏كرد و تا سه سال ادامه داشت. سرانجام بنابر حكم اداره‏ى آموزش و پرورش خراسان، استاد محمدتقى شریعتى مزینانى در تاریخ بیست و دوم آبان 1341 پس از سى سال تدریس در دبیرستان‏هاى مشهد بازنشسته شد. از دیگر فعالیت‏هاى ایشان مبارزه با اندیشه‏هاى سید احمد كسروى بود. استاد مجالسى را برگزار مى‏نمود. (سخنرانى‏ها، جلسات تفسیر قرآن) ولى با افزایش برنامه‏ها، به پیشنهاد او و با توجه به نیاز موجود از سال 1323 منزلى در كوچه چهارباغ مشهد براى تشكیل جلسات اجاره كردند. با نصب تابلوى «كانون نشر حقایق اسلامى» بر سر در آن، این مركز تبلیغى رسمیت و تمركز یافت و برنامه آن منتشر شد. (كارنامه‏ى كانون در اسفند 1326 منتشر شد). در سال 1327 سخنرانى‏هاى فرهنگى در رادیو مشهد داشت كه درباره‏ى «فایده و لزوم دین» بود كه بعدها با همین نام منتشر شد. در سال 1330 با «جمعیت‏هاى مؤتلفه‏ى اسلامى مشهد» همكارى داشت و در این مسیر در انتخاب وكلایى براى دوره هفدهم مجلس شوراى ملى تلاش خود را نمود. در سال 1336 به اتهام همكارى با نهضت مقاومت ملى به مدت یك ماه و اندى دستگیر و بازداشت شد. به این ترتیب جلسات كانون تشكیل شد. پس از آزادى جلسات تفسیر و سخنرانى وى در منزل آیت‏الله العظمى سید محمدهادى میلانى (1337 الى 1339) تشكیل مى‏شد. از سال 1337 الى 1340 در دانشكده الهیات و معارف اسلامى مشهد و نیز در مؤسسه وعظى و تبلیغ به تدریس تفسیر قرآن و نهج‏البلاغه مى‏پرداخت. در سال 1339 كانون نشر حقایق اسلامى دوباره شروع به فعالیت نمود. در عاشوراى 1381- برابر با سوم تیر 1340- براى عده‏اى از عزاداران، استاد سخنرانى نمود و اهداف قیام حسین (ع) را شرح داد. ولى سال بعد، پس از رسیدن دسته راه پیمایان به صحن عتیق، از سخنرانى استاد ممانعت به عمل آمد. و در سال 1342 قبل از محرم 1383 از شهربانى به وى تلفن زدند كه سازمان امنیت با این برنامه موافق نیست. به این ترتیب كانون تعطیل شد. در سال 1342 نامه‏اى از طرف هیئت مدیره‏ى حسینیه‏ى ارشاد و مكتوب به خط استاد مرتضى مطهرى فرستاده شد (و با واسطه قرار دادن آیت‏الله میلانى) كه وى براى سخنرانى به تهران روند. این دعوت چنان بود كه چند شب سخنرانى تبدیل به چهار سال و اندى شد. علاوه بر حسینیه ارشاد، دو سه سال- هنگام حبس آیت‏الله سید محمود طالقانى- در ماه رمضان اداره مجلس وعظ و تفسیر مسجد هدایت به عهده وى بود و به اصرار جمعیتى به نام احباب الحسین (ع) به گفتن تفسیر قرآن و ارشاد آنان پرداخت. كتاب خلافت و ولایت از نظر قرآن و سنت كه شامل بحث‏هاى تحقیقى است، ثمره سخنرانى‏هاى هفتگى ایشان است كه طى بیست و سه جلد در حسینیه‏ى ارشاد ایراد كرده است (در این كتاب آقایان استاد مرتضى مطهرى، محمدتقى شریعتمدارى نیز مطالبى دارند، 1339). تجدید طبع تفسیر نوین، وحى و نبوت در قرآن و آثار قلمى دیگر نیز از ثمرات دوران اقامت در تهران است. استاد محمدتقى شریعتى در ادبیات عرب و فارسى تبحر داشت و در گفتارش نكات فراوانى وجود داشت. آخرین سخنرانى استاد شریعتى در حسینیه ارشاد در هفده آبان 1351 (عید فطر 1392) بود كه پس از آن حسینیه توسط سازمان امنیت تعطیل شد. استاد در سال 1352 دستگیر شد و یك سال و اندى در حبس بود. فرزند وى دكتر على شریعتى در بیست و نه خرداد 1356 در لندن درگذشت. پس از پیروزى انقلاب اسلامى براى اولین بار در شانزده فروردین 1358 در حسینیه‏ى ارشاد سخنرانى نمود. بین سال‏هاى 1358 الى 1360 به مناسبت‏هاى خاص سخنرانى‏هاى وى از رادیو پخش مى‏شد. از آثار اوست: آغاز وحى با تفسیر سوره علق (تاریخ مقدمه 1340)؛ اصول عقاید و اخلاق شریعتى (چاپ اول 1321، چاپ هفدهم 1333) امانت در نهج‏البلاغه (1357)؛ تأثیر هنرهاى مسلمین به ویژه ایرانیان در اروپا (زكى محمدحسین، ترجمه)، تعلیمات دینى (قسمت اول، مخصوص كلاس اول دبیرستان، 1325)؛ تفسیر نوین؛ جز سى‏ام قرآن (1346)؛ چرا حسین قیام كرد؟ (نشریه كانون نشر حقایق اسلامى، 1341)؛ ز نیرو بود مرد را راستى (نشریه كمیته دبیران تعلمیات دینى مشهد، به مناسبت اولین سمینار دبیران تعلمیات دینى در مشهد، مرداد 1349؛ استاد در نشریه مقاله‏اى دارند)؛ عباسه، خواهر هارون الرشید یا خوارى برمكیان (تألیف جرجى زیدان ترجمه استاد، بى. تا)؛ فایده و لزوم دین (نشریه دوم كانون نشر حقایق اسلامى مشهد، آذر 1329)؛ مبانى اقتصادى در اسلام (عبدالحمید جودةالتجار؛ ترجمه استاد، ششمین نشریه كانون نشر حقایق اسلامى مشهد، 1325)؛ مقدمه‏ى كتاب نیایش (دكتر آلكسیس كارل، ترجمه دكتر على شریعتى، 1339)؛ وحى و نبوت در پرتو قرآن (1349)؛ متن دو سخنرانى استاد به نام‏هاى «مهدى موعود امم» و «على شاهد رسالت» در دومین نشریه انجمن اسلامى دانشجویان مشهد در دى 1339 به چاپ رسیده است. استاد محمدتقى شریعتى مزینانى عصر دوشنبه سى و یك فروردین 1366- برابر با بیست و یك شعبان 1407 ق. درگذشت. پیكرش در جوار امن الهى در مشهد حرم امام رضا (ع) درون غرفه‏اى از صحن آزادى به خاك سپرده شد.