ملیت : ایرانی - قرن : 20 منبع : نخبگان خاور میانه
فعال سياسي، سياستمدار، و پايه گذار حزب توده ايران، تولد 1877 در تهران (پسر محسن ميرزا کفيل الدوله پسر محمدطاهر ميرزا پسر اسکندر ميرزا پسر ششم عباس ميرزا وليعهد فتحعلي شاه قاجار، و عموي ايرج اسکندري رهبر اسبق حزب توده ايران).
عضويت در «جامع آدميت» به-رهبري عباسقلي خان آدميت-بهمراه برادرش يحيي ميرزا (پدر ايرج اسکندري) 1904، تشکيل شاخه جامع آدميت در کرمانشاهان 1907، سپس کناره گيري از اج. مذکور و پيوستن به انجمن حقوق» (در ضديت با آدميت تأسيس شده بود!) و با همکاري برادرش انتشار نشريه «حقوق» به عنوان ارگان اين اج-اواخر سال 1907-تم. مجلس دوم (پس از فوت برادرش يحيي ميرزا و به عنوان جانشين وي) 1909-، در ابتدا عضو فراکسيون فرقه دموکرات و بعداً پس از قتل سيدعبدالله بهبهاني به جاي «تقي زاده، رهبر فراکسيون يادشده، تبعيد به قم بهمراه عده‌اي ديگر (بوسيله ناصرالملک فراگوزلو-نايب السلطنه-) آوريل 1912-، نماينده اصفهان در مجلس سوم و رهبر فراکسيون دموکرات در مجلس 14- گرايش به آلمان در خلال ج. ج. ا بخاطر مخالفت با سياستهاي استعماري روسيه تزاري و انگلستان، سپس رئيس «کتولد دفاع ملي» مستقر در قم در خلال جنگ يادشده دسامبر 15-، همکاري با دولت «رضاقلي خان مافي» (نظام السلطنه) مستقر در کرمانشاه-18، هنگام فعاليت در ايل سنجابي بازداشت بوسيله نيروهاي انگليسي و زنداني و تبعيد در هندوستان 18-21، عزيمت مخفيانه از هندوستان به همدان پس از انجام کودتاي سيد ضياء الدين طباطبايي 3 اسفند 1299 ش./21 فوريه 1921 (وي پس از عزل سيد ضياء الدين طباطبايي از قدرت آشکارا راهي تهران شد)، نماينده مردم تهران در مجلس چهارم شوراي ملي 21-، تأسيس «حزب سوسياليست» (به اتفاق سيدمحمدصادق طباطبايي) و رهبري آن 21-27، رهبر عملي نيروهاي چپ گراي ايراني و مورد اعتماد دولت شوروي 21-، مخالفت با دولت قوام السلطنه و حمايت از تحکيم قدرت رضاخان 22-، امضاء يک پيمان اتحاد محرمانه با رضاخان و عضو کميته مخفي حامي رضاخان (با شرکت ميرزا کريم خان رشتي، محمدصادق طباطبايي، و اميرلشکر خدايار خان) سپتامبر 22 (جلسات اعضاء، اتحاد در خانه رضاخان تشکيل مي‌شد)، وزير معارف در اولين کابينه رضاخان (به عنوان نخست وزير) نوامبر 23-نماينده مردم تهران در مجلس پنجم فوريه 44-، مخالفت با مسئله استيضاح دولت رضاخان بوسيله سيدحسن مدرس و 12 نماينده ديگر 18 اوت 24، رأي مثبت به خلع سلسله قاجاريه در مجلس شوراي ملي نوامبر 25، رأي ممتنع به انتقال سلطنت به سلسله پهلوي در مجلس مؤسسان (!) دسامبر 25، مسافرت به مسکو براي شرکت در جشن دهمين سالگرد انقلاب اکتبر روسيه (به همراه فرخي يزدي) اکتبر 27، خانه نشيني و دوري از فعاليتهاي سياسي تا زمان سقوط حکومت رضاشاه 27-41، تأسيس «حزب توده ايران» (با مشارکت افراد ديگر) و رهبري آن اکتبر 41-44، فوت در تهران 6 ژانويه 1944 (16 دي ماه 1322 ش.)
