مشاهیر ایران و جهان - سجادی، محمد

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع : شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران (جلد دوم)

فرزند حاج میرزا یحیى مجتهد و نوه‏ى دخترى میرزا حسن آشتیانى روحانى متنفذ دوران ناصرالدین‏شاه و مظفرالدین‏شاه است. در 1278 ش در تهران تولد یافت. تحصیلات قدیم و جدید را ادامه داد و از مدرسه‏ى عالى حقوق درجه‏ى لیسانس گرفت و به خدمت در دادگسترى درآمد. چند سالى در عدلیه اشتغال داشت تا براى ادامه‏ى تحصیل به فرانسه رفت و دكتراى حقوق دریافت نمود. در سال 1310 ش به دادستانى مشهد و سپس به دادستانى استان خراسان منصوب شد و پس از آن دادیار دیوان عالى كشور گردید. در اواخر سال 1321 به معیت تنى چند از قضات، به پیشنهاد داور از وزارت دادگسترى به وزارت مالیه انتقال یافت و مدیر كل انحصار تریاك شد. پس از چندى، ریاست كل گمرك را به او سپردند. در سال 1315 مجید آهى وزیر راه، او را به معاونت خود برگزید. پس از یك سال، آهى مغضوب شد. سجادى ابتدا به كفالت و سپس به وزارت راه رسید و كار تكمیل راه‏آهن سراسرى و ایجاد راه‏هاى شوسه را دنبال كرد. در كابینه‏هاى جم، متین دفترى، على منصور و فروغى وزیر راه بود. در اواخر شهریور 1320 از طرف دولت ماموریت یافت كه هرچه زودتر شاه سابق را ملاقات و ترتیب انتقال دارائى او را بدهد. سجادى به دستور دولت به اصفهان رفت و موجبات انتقال ثروت رضاشاه را فراهم نمود. رضاشاه ناچار كلیه دارائى خود را اعم از منقول و غیرمنقول در قبال یك سیر نبات به فرزندش هبه كرد. در آذرماه 1320 از كابینه كنار رفت، شهردار تهران شد. در سال 1321 به معاونت نخست‏وزیرى برگزیده شد و یك سال بعد به ریاست بانك رهنى ایران مبعوث گردید. در اواسط 1322 به اتفاق عده‏ى زیادى از رجال و مقامات و افسران به جرم همكارى با آلمان فاشیست، از طرف متفقین بازداشت و به اراك اعزام گردید. نزدیك به یك سال در اسارت قواى بیگانه بود. پس از آزادى از زندان به ریاست بنگاه صنعتى و بازرگانى برگمارده شد. مدتى هم ریاست كمیسیون ارز با او بود. سایر مشاغل او به این شرح است: وزیر پیشه و هنر و بازرگانى در كابینه‏ى احمد قوام، وزیر اقتصاد ملى در كابینه‏ى ابراهیم حكیمى، وزیر فرهنگ در كابینه‏ى ساعد، وزیر دادگسترى در كابینه‏ى ساعد، وزیر دارائى در كابینه‏ى على منصور، وزیر مشاور در كابینه‏ى زاهدى، وزیر دارائى در كابینه‏ى علاء، وزیر بازرگانى و سرپرست امور اقتصادى و نایب نخست‏وزیر در كابینه‏ى شریف‏امامى. سجادى در سال 1330 در كابینه‏ى مصدق‏السلطنه به جاى دكتر اقبال به استاندارى آذربایجان و ریاست دانشگاه تبریز منصوب شد و در اواخر حكومت مصدق، به دادستانى انتظامى ارتش رسید. چندى هم استاندارى اصفهان و مدتى هم استاندارى خراسان به عهده‏ى او قرار داشت. در سال 1328 به ریاست هیئت تصفیه كارمندان دولت منصوب شد.این هیئت وظیفه داشت افرادى كه واجد صلاحیت براى خدمت دولت نیستند مشخص نماید. سرانجام این لیست تهیه شد و كارمندان به سه دسته تقسیم شدند: بند الف، بند ب، بند ج. بند اخیر كسانى بودند كه صالح براى خدمت دولت تشخیص داده نشده بودند. وقتى این لیست منتشر شد، نام عده‏ى زیادى از رجال و بزرگان و نمایندگان مجلس در آن بود سر و صدا و جنجالى برخاست، در مجلس نطق‏ها ایراد گردید و اتهامات به اعضاى كمیسیون وارد كردند. سجادى از این اتهامات مصون نماند. نسبتهاى زیادى به او دادند و مورد بغض و كینه‏ى خیلى‏ها قرار گرفت. البته آن لیست هیچوقت ملاك كار قرار نگرفت. سجادى از دوره‏ى اول سنا لاینقطع مقام سناتورى داشت. از دوره‏ى چهارم به بعد نایب رئیس سنا هم شد. در اواخر مشروطیت چند ماهى هم به ریاست سنا انتخاب شد. محمد سجادى از یك خانواده‏ى روحانى بود، از لحاظ علمى مردمى جامع و به اصول مبانى حقوق آشنائى داشت. در كار ادارى به كاردانى و جدیت ضرب‏المثل بود. در عین حال كج‏سلیقگى و تندى و حمایت از عده‏اى نالایق مورد تایید همگان مى‏باشد. در عین دوران مشروطیت ایران، سجادى اولین و آخرین شخصى بوده است كه از ابتداى ورود به خدمت كه پنجاه سال طول كشید، حتى براى چند روز هم بیكار نبوده است. تمام مقامات و افراد و حكومت‏ها او را مورد حمایت قرار داده‏اند و همیشه مصدر شغل بوده است.