ملیت : ایرانی - قرن : 14 منبع : شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران (جلد سوم)
معروف به صنیعالدوله، اولین رئیس مجلس شوراى ملى، فرزند علیقلى خان مخبرالدوله و داماد مظفرالدینشاه قاجار، متولد 1273 ه.ق است. وى تحصیلات ابتدایى خود را در تهران آغاز كرد و مدتى نیز در مدرسه دارالفنون تحصیل نمود. سپس براى ادامه تحصیل به آلمان رفت و سالها در آلمان به تحصیل اشتغال داشت و درجه مهندسى در معدنشناسى گرفت و چند سالى نیز در آنجا به مطالعه و تجربه پرداخت. بعد از مراجعت به ایران به او لقب صنیعالدوله داده شد. ابتدا به تأسیس یك كارخانه بافندگى و ریسندگى مبادرت نمود و چند سالى این كارخانه دایر بود، ولى به علت نداشتن وضع مالى مناسب تعطیل شد. در 1314 كه امینالسلطان از كار كنار رفت كابینهاى به ریاست سنى مخبرالدوله تشكیل شد و در این كابینه صنیعالدوله به وزارت خزانه منصوب گردید. مدتى نیز ریاست قورخانه با او بود و زمانى نیز وزیر پست شد. یك سفر نیز براى خرید كشتى به انگلستان رفت. صنیعالدوله به علت اینكه سالها در اروپا تحصیل نموده بود افكار مشروطهخواهى داشت. مظفرالدینشاه كه هیئتى را مأمور تنظیم نظامنامه انتخابات نموده بود ریاست این هیئت را به صنیعالدوله داد. بعد از صدور فرمان مشروطیت و تشكیل مجلس اول، صنیعالدوله از طرف اعیان و ملاكین به وكالت برگزیده شد و در نخستین جلسه به ریاست مجلس انتخاب شد. وى چند ماهى ریاست مجلس را داشت تا اینكه اتابك نخستوزیر ترور گردید و صنیعالدوله هم از ریاست كنارهگیرى كرد. او در دوران مشروطیت براى اولین بار در كابینه ناصرالملك به وزارت فوائد عامه انتخاب گردید. در كابینه نظامالسلطنه ابتدا وزیر فوائد عامه و بعد وزیر دارایى شد. بعد از استبداد صغیر و فتح تهران در كابینه سپهدار تنكابنى ابتدا وزیر فوائد عامه و سپس وزیر معارف شد. در كابینه مستوفى وزارت مالیه را بر عهده گرفت و سرانجام در 1329 ه.ق به وسیله یك گرجى تبعه روس مورد سوءقصد قرار گرفت و دو روز بعد درگذشت و در مقبره هدایت در خیابان استانبول مدفون شد. صنیعالدوله مردى دانشمند و آزاده و ایران خواه بود. تحصیلات عمیقى در رشته معدن و نساجى در آلمان نموده بود و در دوران حیات خود به كشف چند معدن در نقاط مختلف ایران نائل شد. او مشروطهخواهى واقعى بود و به جاى جار و جنجال و سر و صدا براى مشروطیت ایران زحماتى متحمل شد. بعضى از فرزندان وى رشد سیاسى بافتند مانند علیقلى هدایت كه چند دوره وكیل مجلس و چند بار سناتور شد و همچنین عزتالله هدایت كه در آلمان تحصیل نموده بود سالها ریاست راهآهن و معاونت وزارت راه را بر عهده داشت. صنیعالدوله با احترامالسلطنه دختر مظفرالدینشاه ازدواج كرد و ثمرهى این ازدواج ده فرزند یعنى چهار پسر و شش دختر بود. احترامالسلطنه در میانسالى درگذشت. پس از فوت او به دستور مظفرالدینشاه براى فرزندان ذكور وى سالیانه پانصد تومان و جهت فرزندان اناث سالیانه دویست تومان مواجب تعیین نمودند. پس از قتل صنیعالدوله حقوق فرزندان ذكور به هزار تومان و فرزندان اناث به پانصد تومان افزایش یافت.
