ملیت : ایرانی - قرن : 5 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)
(440 -357 ق)، عارف و صوفى اشعرى. در یكى از قراى شمال خراسان در میهنه به دنیا آمد. قرائت قرآن را در زادگاه خود، نزد ابومحمد عنازى و ادبیات عرب را نزد ابوسعید عنازى آموخت، سپس براى ادامهى تحصیلات به مرو رفت و نزد ابوعبدالله خضرى، مدت پنج سال متفق و مختلف (فقه تطبیقى میان مذاهب اربعه) را فراگرفت. پس از مرگ خضرى، به محضر ابوبكر قفّال رفته و پنج سال نزد وى فقه خواند. در این زمان بسیارى از بزرگان علماى عصر مثل ابوعلى سنجى و ناصر مروزى و ابومحمد جوینى همدرسان وى بودند. بعد از 378 ق به سرخس رفت و نزد ابوعلى زاهر بن احمد فقیه به تكمیل تحصیلات خویش پرداخت. پس از مرگ وى از طریق لقمان سرخسى به خانقاه ابوالفضل حسن سرخسى راه یافت و تحت تأثیر سخنان پیر خود، علوم رسمى و علوم ظاهر را به یكسو نهاد و از جانب او نزد ابوعبدالرحمن سلمى راه یافت و پس از مرگ وى به آمل طبرستان رفت و حدود یك سال مقیم خانقاه ابوالعباس قصاب آملى شد و از دست او نیز خرقهى تبرّك گرفت. ابوسعید در علوم تفسیر، حدیث، فقه و تصوف تبحر داشت و كرامات بسیارى نیز به وى منسوب است. وى حدیث را از ابوعلى شبویى و ابوبكر جوزقى آموخت. بسیارى از علماى حدیث و تصوف از ابوسعید اجازهى روایت حدیث داشتند. حسن سمرقندى در مجلس وى حضور مىیافت و ابوبكر عبدالله نسّاج و ابوعلى فارمدى و ابو عمر و بشخوانى از مریدان ابوسعید بودند. به ابوسعید شعرهاى بسیارى منسوب است كه در مجموعهاى به نام رباعیات ابوسعید گرد آمده است اما آنچه كه مسلم است كه ابوسعید سروده دو رباعى و یك بیت بیشتر نیست. شعر دوستى بیش از حد ابوسعید و خواندن شعرهاى مناسب در حالات مختلف و گفتن همان دو رباعى سبب شده وجود او نیز مانند خیام مركزى براى انتساب رباعیهاى عاشقانه و عارفانه گردد. ابوسعید سرانجام در میهنه درگذشت و در همان جا به خاك سپرده شد. از آثار وى : «نامهایى كه میان او و میان ابن سینا رد و بدل شده است»؛ «مقامات اربعین» یا «چهل مقام»؛ احوال و كرامات وى در دو كتاب «اسرار التوحید» و «حالات و سخنان ابوسعید» به وسیله نوادگان وى گرد آمده است.[1] فضلاللَّه بن ابىالخیر میهنى، صوفى و شاعر بزرگ مشهور قرن چهارم و پنجم (و. 357 ه.ق./ 967 م.- ف. میهنه 440 ه.ق./ 1048 م.). وى پس از آنكه از تحصیلات ادبى و دینى در میهنه و مرو و سرخس فراغت یافت، چندى در سرخس و نیشابور و آمل به ریاضت و سلوك سرگرم بود تا عارفى كامل شد و در خانقاه خود در میهنه و چندى در نیشابور به ارشاد سالكان و وعظ و هدایت پرداخت و در 83 سالگى در میهنه درگذشت. وى از قدیمىترین كسانى است كه اصول تصوف را در خراسان اشاعه داد و قول و سماع را در میان خانقاهیان متداول ساخت. اسرار التوحید.
