مشاهیر ایران و جهان - رزم ‏آرا، حسینعلی

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع : گلزار مشاهیر

فرزند سرهنگ حاج‏محمد، در 1272 در تهران متولد شد. تحصیلات خود را در مدارس رشدیه، اقدسیه، الیانس فرانسه و مدرسه‏ى قزاقخانه به اتمام رسانید و به درجه‏ى افسرى رسید. چندى هم در فرانسه علوم جغرافیاى نظامى را تحصیل كرد. پس از بازگشت به ایران در قزاقخانه مشغول خدمت شد و در درجه سلطانى از احمدشاه لقب «افتخار نظام» گرفت. پس از كودتا در 1300 امتیاز مجله‏ى قشون را دریافت كرد و دو سالى آن مجله را انتشار مى‏داد كه حاوى اخبار نظامى و تعلیمات قشونى بود. در 1302 مجله‏ى قشون را به فرج الله بهرامى (دبیر اعظم) واگذار كرد و خود امتیاز مجله‏ى پهلوى را گرفت كه هر دو هفته یكبار انتشار مى‏داد. این نشریه نیز مانند مجله‏ى قشون، مجله‏ى خبرى و تعلیماتى بود و مجموعا 118 شماره منتشر شد. رزم‏آرا تدریجا مدارج نظامى را در طول زمان طى كرد و بعد از شهریور 1320 درجه سرتیپى گرفت و به ریاست اداره جغرافیایى ارتش منصوب شد. از اهم مشاغل وى در ارتش مى‏توان ریاست ستاد و معاونت و استادى دانشگاه جنگ را نام برد. وى مدتى هم ریاست ستاد لشكر خراسان را عهده‏دار بود. وى در رشته‏ى تخصصى خود (جغرافیاى نظامى) بسیار مطلع بود و تالیفات زیادى از خود باقى گذارد. از جمله ده جلد فرهنگ جغرافیائى ایران، راهنماى ایران، راهنماى تهران، طریقه‏ى زندگى در جامعه را مى‏توان نام برد. وى صاحب اختراعاتى نیز بود مانند قبله‏نما، سمت‏نماى نابینایان كه مورد توجه علماى كشورهاى خارج قرار گرفت. رزم‏آرا چندى عضو فرهنگستان ایران بود و در بسیارى از موسسات تحقیقاتى و علمى جهان مشاركت داشت. (تو 1272 ش)، نویسنده. ملقب به افتخار نظام. از آثار وى: «بوصله القبله، فتاوى و تقاریظ»؛ «راهنماى ایران»؛ «فرهنگ جغرافیاى ایران»، به همكارى چند نفر از افسران ارتش؛ «قبله‏نما»، «مرآت البلدان یا تشریح طبى»؛ «نجوم براى همه».[1] مؤلف، محقق. تولد: 1272. درگذشت: اردیبهشت 1364. حسینعلى رزم‏آرا، فرزند محمد، تحصیلات خود را در دبستانهاى رشیده، اقدسیه، الیانس فرانسه و دبیرستان نظام تهران گذراند. سپس از دانشكده‏ى علوم جغرافیایى فرانسه و دانشگاه جنگ تهران فارغ‏التحصل شد. وى به زبان فرانسوى و انگلیسى و روسى آشنایى داشت. حسینعلى رزم‏آرا از آبان 1327 تا مهر 1332 رییس دایره‏ى جغرافیایى ارتش بود. از جمله فعالیت‏هاى وى در دوره‏ى ریاست مى‏توان به موارد زیر اشاره نمود: چاپ و انتشار راهنماى ایران (1330) راهنماى تهران (1332) و راهنماى همدان، نقشه‏بردارى از شهر رى به مقیاس 1 :2000 و شهر رشت، عكس‏بردارى هوایى و تهیه‏ى نقشه از منطقه‏ى جنگى لاجیم و بستر زاینده رود، تهیه‏ى نقشه‏هاى برجسته از ایران و آذربایجان و فلات ایران و تهران و دماوند و منجیل و قافلان كوه و همدان و الوند. و از همه‏ى اینها مهمتر در زمینه‏ى جغرافیا تهیه و چاپ فرهنگ جغرافیایى ایران در یازده جلد (یك جلد براى استان مركزى و ده جلد براى ده استان آن روز كشور). رزم‏آرا كه قدیمى‏ترین افسر نقشه‏بردار ایران به شمار مى‏رفت، با وجود آن كه نقشه‏بردارى را با روش‏هاى قدیمى از وت، معلم آلمانى دارالفنون آموخته بود، در سال 1326 به مدت دو سال به اروپا رفت و در مؤسسه‏ى جغرافیاى ملى فرانسه به نوآموزى پرداخت و سخت تحت تأثیر روش‏هاى جدید فوتوگرافى (تبدیل عكس هوایى به نقشه) واقع شد به طورى كه پنج افسر نقشه‏بردار مجرب را براى نوآموزى به همان مؤسسه‏ى فرستاد. او همچنین دو افسر دیگر را هم فرستاد كه در برگشت به دایره‏ى جغرافیایى از لحاظ آموزش‏هاى لازم به كارمندان فنى كمك برسانند. در نتیجه تلاشهاى مستمر ایشان بود كه بالاخره در سال 1331 دو دستگاه مولتى پلكس و یك دستگاه چاپ نقشه در دایره‏ى جغرافیایى ارتش به كار افتاد و تبدیل عكس به نقشه كه جهشى بزرگ در امر نقشه‏بردارى به شمار مى‏رفت عملا امكان‏پذیر شد. حسینعلى رزم‏آرا همچنین در دانشكده‏ى افسرى آن زمان به تدریس نقشه‏بردارى پرداخت. وى در سال 1352 در نخستین كنگره‏ى جغرافیدانان ایران حضور داشت. از جمله تألیفات حسینعلى رزم‏آرا مى‏توان به این عنوان‏ها اشاره نمود: مرآة البدن یا تشریح طبى (1328)؛ نقشه بردارى، فرهنگ جغرافیایى ایران (با همكارى چند نفر، ده جلد، 1332)؛ راهنماى ایران (1330)؛ بوصلة القبلة، فتاوى و تفاریظ (1334)؛ بوصلة القبلة (فارسى و عربى، ترجمه‏ى سید كاظم آذرى به زبان عربى، 1335)؛ راهنماى شهر تهران (با همكارى چند نفر، 1331)؛ طریقه‏ى زندگى در جامعه؛ فهرست نشریات دایره‏ى جغرافیایى ارتش (1338)؛ قبله‏نما (عربى، ترجمه‏ى دكتر موسى حكمت به زبان عربى، 1332) قبله‏نما (1332)؛ متد رزم‏آرا (1328)؛ نجوم براى همه (ماكسول راید، 1335). اختراعات وى به این شرح هستند: دستگاه آموزش عملیات نقشه‏بردارى؛ قبله‏نماى رزم‏آرا؛ سمت‏نماى نابینایان.