مشاهیر ایران و جهان - رادمنش، رضا

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع : شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران (جلد دوم)

فرزند موسى لاهیجى، در 1284 در لاهیجان متولد شد. پس از اخذ دیپلم براى ادامه‏ى تحصیل از طرف دولت عازم اروپا شد و در فرانسه در رشته‏ى ریاضیات و فیزیك ادامه‏ى تحصیل داد و درجه‏ى دكترا در علم فیزیك گرفت. پس از ورود به ایران با سمت دانشیارى در دانشسراى عالى و دانشكده علوم به تدریس پرداخت. وى در زمانى كه در اروپا تحصیل مى‏كرد، با افكار اشتراكى و سوسیالیستى آشنا شد و بدان دلبستگى پیدا كرد. در ایران این فكر را تقویت و تبلیغ مى‏نمود، با دكتر ارانى كه او هم داراى این افكار بود نزدیك شد. سرانجام در سال 1316 شهربانى از نیات آنها باخبر شد و همه را كه پنجاه و سه نفر بودند دستگیر نموده و محاكمه‏اى در دادگاه عالى جنائى به ریاست حسینقلى وحیدى تشكیل شد. همه‏ى آنها محكوم شدند و دكتر رضا رادمنش هم پنج سال زندان گرفت. در اوایل مهرماه 1320 كه عفو عمومى صادر شد، زندانیان سیاسى از جمله رادمنش آزاد شدند. در همان روزها شالوده‏ى حزب توده را بنیاد ریختند و رادمنش در تشكیل حزى مزبور، فعالیت زیادى داشت و امتیاز روزنامه‏اى به نام مردم گرفت. این روزنامه ارگان حزب توده بود و به طور یومیه انتشار مى‏یافت. پس از چندى روزنامه‏ى رهبر به مدیریت ایرج اسكندرى ارگان حزب توده شد و نامه‏ى مردم به صورت هنرى و علمى وتئوریكى به طور ماهانه منتشر مى‏شد. در انتخابات دوره‏ى چهاردهم كه نسبتا در بعضى از حوزه‏ها از آزادى نسبى برخوردار بود، رادمنش خود را كاندیداى حزب توده از لاهیجان نمود و سرانجام به وكالت مجلس انتخاب گردید. در آن دوره چند نفرى هم از حزب مزبور وكیل شدند و فراكسیون حزب توده در مجلس 8 عضو داشت. در سال 1325 كه قوام كابینه‏ى ائتلافى از حزب توده و حزب ایران و حزب دموكرات ایران تشكیل داد، قرار بود دكتر رادمنش به وزارت پیشه و هنر منصوب شود، ولى ایرج اسكندرى جاى او را گرفت. او بیشتر فعالیت خود را متوجه تشكیلات و توسعه‏ى حزب توده نمود. ضمنا در دانشگاه تهران نیز مقام استادى دانشكده‏ى علوم را حفظ نمود. بعد از سوءقصد به محمدرضاشاه پهلوى در دانشگاه تهران كه در سال 1327 صورت گرفت، حزب توده غیرقانونى اعلام شد و سران حزب مزبور توسط حكومت نظامى بازداشت شدند. رادمنش هم به زندان افتاد. محاكمه‏ى نظامى ترتیب دادند، سران حزب مزبور از جمله رادمنش هر یك به مجازاتهاى سنگین محكوم گردیدند. در 1329 به هنگام نخست‏وزیرى سپهبد رزم‏آرا كلیه محكومین حزب توده در زندان قصر با تمهیدات و مقدمه‏چینى قبلى شاید با نظر مساعد دولت وقت از زندان فرار كردند. جز دكتر مرتضى یزدى كه چندى بعد در تهران دستگیر شد، از بقیه اطلاعى به دست نیامد تا اینكه معلوم شد همه‏ى آنها از مرز فرار نموده هر كدام در یكى از كشورهاى شرقى زندگى مى‏نمایند. رادمنش چندى در اروپاى شرقى به سر برد و دبیر اول حزب كمونیست ایران بود. در 1363 درگذشت.