ملیت : ایرانی - قرن : 14 منبع : شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران (جلد دوم)
از مشاهیر فرهنگیان ایران در قرن اخیر است. تولد او در 1241 ش در اصفهان اتفاق افتاد. پدرش مرحوم حاج میرزا هادى از روحانیون باسواد و معروف اصفهان بود. تحصیلات خود را در اصفهان در فقه و اصول و ادبیات فارسى و عربى به اتمام رسانید و زبان خارجى نیزفرا گرفت و در اثر مطالعهى مطبوعات و كتب خارجى، نسبت به توسعهى فرهنگ و حكومت دموكراسى دلبستگى یافت. در سال 1309 ه.ق از اصفهان به تهران آمد و به تدریس مشغول شد. ضمنا به تاسیس مدارس جدید با برنامههاى تازه اقدام نمود. ابتدا مدرسهى سادات را بنیاد نهاد و بعد به تاسیس مدرسهى ادب اقدام كرد. در نهضت مشروطیت با آزادیخواهان نزدیك بود. قلما و قدما هواداران مشروطه را تقویت مىكرد و بعد از خلع محمدعلىشاه و انجام انتخابات دورهى دوم، از طرف مردم كرمان به وكالت مجلس انتخاب شد. در جنگ بینالملل اول كه عدهاى از رجال و احراز مهاجرت كردند، او نیز با آنها همراهى نمود. در دورهى پنجم بار دیگر از كرمان به نمایندگى مجلس انتخاب گردید. در مجلس پنجم جزء اقلیت چند نفرى بود كه با انقراض قاجاریه و سلطنت پهلوى مخالفت كرد. مدتهاى طولانى در اروپا اقامت نمود و سرانجام خاطرات خود را اعم از سیاسى و اجتماعى تحت عنوان حیات یحیى به رشتهى تحریر درآورد كه پس از مرگش در چهار جلد انتشار یافت كه حاوى نكات جالب و منتشر نشدهاى است. وفات او در 1318 ش در 79 سالگى اتفاق افتاد و در گورستان امامزاده اسماعیل واقع در زرگنده مدفون شد. شهردارى تهران چند سال پیش گورستان امامزاده اسمعیل را تبدیل به پارك عمومى نمود. تنها در اثر اصرار ورثهى آن مرحوم، سنگ قبر او را در آن پارك قرار دادند. دولتآبادى در تمام مدتى كه در اروپا مىزیست، با سمت سرپرستى محصلین ایرانى از وزارت فرهنگ حقوق دریافت مىداشت. از سایر تالیفات او كتاب على و تربیت اراده و لبخند فردوسى، شرح احوال قائممقام، شرح حال میرزا تقىخان امیركبیر، ارمغان یحیى و بالاخره اصفهان و بیگانگان را باید نام برد. ولى مهمترین آثار شادروان دولتآبادى همان تاریخ زندگانى نامبرده به نام حیات یحیى است كه اوضاع ایران از ابتداى مشروطیت تا انقراض قاجاریه به طور مشروح در آن كتاب آمده است.
