ملیت : ایرانی - قرن : 14 منبع : شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران (جلد اول)
محقق و نویسنده و حقوقدان، در 1295 در نائین پا به عرصه وجود نهاد. تحصیلات مقدماتى را در زادگاه خویش آموخت و دورهى متوسطه را در اصفهان به پایان رسانید و وارد دانشكدهى حقوق و علوم سیاسى شد و در 1317 درجهى لیسانس حقوق قضائى دریافت كرد. مدت كوتاهى شغل قضائى گرفت و چون این شغل را با روحیهى خود سازگار ندید، از كار قضا چشم پوشید و به كار وكالت دادگسترى پرداخت. بعد از شهریور 1320 وارد مطبوعات شد و عضو هیئت تحریریه روزنامهى ستاره شد. ارسلان خلعتبرى و مظفر فیروز و ابوالحسن عمیدى نورى هم در زمره اعضاى هیئت تحریریه بودند. جلالى نائینى در سال 1323 امتیاز روزنامهى كشور را گرفت و اولین شمارهى آن در آبان ماه همان سال انتشار یافت. موضع این روزنامه ارگان حزب اراده ملى سید ضیاءالدین طباطبائى بود. كشور روزنامهاى تندرو بود و با روزنامههاى مخالف سید ضیاء پنجه در پنجه مىافكند و در نتیجه ظرف یك سال سه بار توقیف شد. روزنامههاى سرگذشت، نسیم صبا و كاروان به جایش منتشر شدند. سرانجام در اوایل فروردین ماه 1325 كه قوامالسلطنه، سید ضیاءالدین را زندانى كرد، روزنامهى كشور و تمام روزنامههاى طرفدار سید ضیاءالدین توقیف شدند. در اواخر 1325 كشور از محاق توقیف درآمد و به حیات سیاسى خود ادامه داد. در انتخابات دورهى پانزدهم مجلس شوراى ملى كه حزب دموكرات ایران بازیگر آن بود، جمعیتى به زعامت دكتر مصدق، ضمن اعتراض شدید به دولت و حزب دموكرات قوامالسلطنه در دربار متحصن شدند، جلالى نائینى هم جزو متحصنین در دربار بود كه پس از چند روز توقف بدون نتیجه به تحصن خاتمه دادند. در انتخابات دورهى شانزدهم كه به كارگردانى دكتر منوچهر اقبال وزیر كشور ساعد انجام گرفت، دكتر مصدق و عدهى زیادى از رجال و روزنامهنویسان به علت اعتراض به انتخابات، چند روزى در دربار تحصن اختیار كردند و عدهاى از روزنامهنگاران از جمله جلالى نائینى مدیر روزنامهى كشور در زمرهى آنان بود. در همین تحصن بود كه مقدمات تشكیل جبهه ملى بوجود آمد و در همان ایام مرحوم حسین فاطمى از مسافرت اروپا بازگشت و روزنامهاى بنام باختر امروز انتشار داد كه سخنگوى جبهه ملى بود و جلالى هم با این روزنامه همكارى نزدیك داشت. پس از روى كار آمدن مصدق و ملى كردن صنعت نفت و استقرار دكتر فاطمى در مقامات معاونت نخستوزیرى، نمایندگى مجلس و وزارت امور خارجه، همكارى جلالى نائینى با این روزنامه بیشتر شد. پس از كودتاى 28 مرداد ماه 1332 جلالى نائینى هم مورد بىمهرى و تعقیب واقع گردید و مدتها از صحنهى سیاسى دور ماند و سرانجام به همان شغل اصلى خود كه وكالت دادگسترى بود پرداخت و وكیل وزارت كشور و بانك ملى شد و پس از چندى عضو هیئت مدیره كانون و سرانجام به ریاست كانون وكلاء دادگسترى برگزیده شد و یك دوره بر آن كانون ریاست داشت. جلالى در انتخابات رستاخیزى دورهى بیست و چهارم مجلس شوراى ملى و هفتمین دوره مجلس سنا كاندیداى سناتورى تهران شد و سرانجام به مجلس سنا راه یافت. جلالى نائینى در سال 1357 نقش اقلیت را در مجلس سنا بازى مىكرد و با دولتهاى زودگذر آن روز مبارزه مىنمود و از دادن رأى اعتماد به آنها اعراض مىكرد و این رویه را تا سقوط رژیم ادامه داد. محمدرضا جلالى نائینى به علت مسافرتهاى مكرر به هندوستان، به فرهنگ و آداب آن كشور علاقهى تام و تمامى پیدا كرد و كتب زیادى در این زمینه انتشار داده است. از جمله: اوپانیشادها كه اولین كتابى است كه در زمینهى هندشناسى به تصحیح ایشان با همكارى دكتر تارا چند فیلسوف و مورخ هندى به چاپ رسیده است. فرهنگ سانسكریت به فارسى، لغات سانسكریت در تحقیق ماللهند بیرونى و مجمعالبحرین كه راجع به دین اسلام و مذهب هندو است. رزمنامه مهابهارات با همكارى پروفسور شوكلا از دیگر آثار مشارالیه در فرهنگ هندى است. دانشگاه هندوى بنارس در سال 1350 با عنایت به تحقیقات جلالى نائینى در زمینهى هندشناسى، به وى درجهى دكترا اعطا كرد و نامبرده را به عضویت مجمع علمى این دانشگاه برگزید. آخرین تألیف دكتر محمدرضا جلالى نائینى كتابى است تحت عنوان هند در یك نگاه. این كتاب عبارتست از مردمشناسى، تاریخ سیاسى هندوستان، تاریخ مذهب هندو، پیدائى جهان هستى، سرودهاى ودا، نوشتههاى اوپانیشادى و مكتبهاى فلسفى هند. ترجمهى سرودهاى ریگ ودا كه قدیمىترین سند زنده قوم آریائى هند است تاكنون چندین چاپ از آن منتشر شده است. از دیگر آثار و تحقیقات ارزندهى جلالى نائینى، شرح زندگانى حضرت على علیهالسلام را مىتوان نام برد. دیوان حافظ از یك نسخه معتبر قدیمى و نایاب با مقدمهاى محققانه از طرف ایشان انتشار یافته است.
