ملیت : ایرانی - قرن : 14 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)
(1308 -1244 ش)، دانشمند و نویسنده. ملقب به چایكار. در تربت حیدریه به دنیا آمد. در كودكى پدر را از دست داد و تحت تكفل دایى خود حسام السلطنه قرار گرفت. وى پس از اتمام دروس مقدماتى وارد دارالفنون شد و به فراگرفتن زبان فرانسه و سایر علوم مشغول گردید. سپس به استخدام وزارت امور خارجه درآمد و به منشىگرى در خدمت میرزا نصراللَّه خان مشیر الدوله پرداخت. محمد میرزا در 1298 ق با سمت دبیر دومى، به پاریس رفت و موفق به اخذ لیسانس در رشتهى حقوق از دانشگاه سوربن شد و در 1306 ق به ایران بازگشت و از جانب ابوالفتح میرزا مؤید الدوله عهدهدار منصب نایب الایاله تربت حیدریه شد. وى به علت استبداد ناصرالدین شاه به نشر افكار آزادى خواهى و شبنامه نویسى پرداخت. سپس به نیشابور و از آنجا به روسیه گریخت و بعد به عثمانى و فرانسه رفت و پس از قتل شاه به ایران بازگشت. وى در 1314 ق با سمت كنسول ارشد ایران به هند رفت و در آنجا به عنوان یك تاجر فرانسوى به مطالعه دربارهى طرز كشت چاى پرداخت. محمد میرزا هنگام بازگشت از چین و هند به ایران مقدار زیادى تخم و نهال چاى با خود آورد و در نواحى شمال ایران به طور وسیع كشت كرد. او در زمان مظفرالدین شاه به ریاست سازمان چاى منصوب گردید. در 1322 ق دوباره به فرانسه رفت و پس از بازگشت در 1325 ق مأمور تأسیس شهردارى به سبك جدید شد. بعد از یك سال به وزارت خارجه رفت و وى سرانجام هنگام بازگشت از هندوستان در راه بوشهر به سمت شیراز با اتومبیل به دره سقوط كرد. آرامگاه وى در لاهیجان است. لازم به ذكر است كه در بعضى از منابع نام پدر او را محمد حسن میرزا و تولدش را در 1341 ق ذكر كردهاند. از آثارش: مجلهى «ممات و حیات»، براى نمایندگان شورا و سفراى مقیم ایران؛ «دستورالعمل زراعت چاى»؛ « قانون بلدیه»؛ «فواید راه آهن»، تغییرات و ترقیات در وضع و حركت و مسافرت و حمل اشیاء.[1] (ع. آشكاركنندهى پادشاهى) (شاهزاده حاجى) محمد (میرزا) چایكار، از رجال قر. 14 ه.ق (ف. 1308 ه.ش). وى پس از اتمام تحصیلات در اروپا در سال 1314 ه.ق و در 35 سالگى با سمت ژنرال قنسول به هندوستان رفت و در ضمن توقف در آن سرزمین فن زراعت چاى را آموخت. سپس مقدارى از این محصول را با تحمل زحماتى به ایران آورد و او نخستین كسى است كه چایكارى را در ایران رایج كرد. وى در آغاز لاهیجان را براى كشت چاى مناسب تشخیص داد و در آنجا به كاشت آن اقدام كرد. در 65 سالگى براى توسعهى كشت چاى مأمور هند و چین و ژاپن شد و در مراجعت از راه بوشهر در كتل ملوب، با اتومبیل، پرت شد و درگذشت. آرامگاه او در لاهیجان برابر مؤسسهى كشاورزى است.
