مشاهیر ایران و جهان - انوار اردکانی، یعقوب

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع : شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران (جلد اول)

واعظ، مشروطه‏خواه، نماینده‏ى مجلس، سیاست‏باز حرفه‏اى، عوامفریب، معروف به صدرالعلماء، فرزند آسید خلیل واعظ، متولد 1253. پس از انجام تحصیلات مقدماتى در یزد به حوزه‏ى علمیه‏ى اصفهان و تهران وارد شد و تحصیلات خود را تا درجه‏ى اجتهاد انجام داد و در زمره‏ى وعاظ درآمد. در مشروطیت به مشروطه‏طلبان پیوست و چون از نطق و بیان بهره‏ى كافى داشت، مورد توجه واقع شد. پس از به توپ بستن مجلس، محمدعلى میرزا دستور بازداشت او را صادر كرد و او را به باغشاه بردند و در غل و زنجیر كشیدند تا در اثر اقدامات صدرالاشراف آزاد شد. در دوره‏ى دوم از خراسان به وكالت مجلس انتخاب گردید. در دوره‏ى چهارم از طرف مردم شیراز به مجلس رفت. در این دوره كه مقدمات انقراض قاجاریه فراهم مى‏شد، با شامه‏ى سیاسى راه آینده‏ى خود را تشخیص داد و با دار و دسته‏ى سردارسپه مناسبات نزدیك پیدا كرد و جزء تعزیه گردانان سیاسى شد. در دوره‏ى پنجم از طرف ایلات خمسه به مجلس راه یافت. ضیاءالواعظین وكیل ایل قشقائى در مجلس با اعتبارنامه‏ى او مخالفت كرد و گفت این شخص اهل اردكان است، یك روز از خراسان وكیل شد، دوره‏ى قبل خود را شیرازى معرفى نمود و از شیراز سر درآورد و حالا مى‏بینیم در این دوره از طرف ایلات خمسه به مجلس راه پیدا كرده است. ولى گوش كسى به این حرف‏ها بدهكار نبود و سید در وكالت مجلس مستقر شد و براى سلطنت پهلوى و انقراض ایل قاجار یقه‏درانى كرد. به پاداش خدمات صادقانه‏ى خود، در ادوار ششم و هفتم نماینده‏ى شیراز در مجلس شد، ولى چون زیاد متوقع بود و حساب كار قدرى از دستش خارج شده بود، چند سالى از وكالت محروم گردید؛ تا وقتى كه به خود آمد و بار دیگر با كانون‏هاى قدرت هماهنگ شد و مجدداًً در ادوار دوازدهم و سیزدهم از كاشان انتخاب گردید. بعد از استعفاى رضاشاه، هنوز شاه از دروازه‏ى تهران خارج نشده بود كه براى بدست آوردن وجهه بین مردم و اغفال آنها علیه رضاشاه سخن گفت و جمله‏ى معروف «الخیر فى ما وقع» را ادا نمود. طوفان خشم و غضب رضاخان از سخنان او بلند شد و به روایات موثق تا آخرین دقیقه‏اى كه ایران را ترك مى‏كرد، به سید یعقوب انوار ناسزا مى‏گفت. سید بعد از دوره‏ى سیزدهم دیگر به مجلس راه نیافت. براى تقرب به دربار محمدرضا پهلوى و راه یافتن به دولت خدمات خود را نسبت به رضاشاه در جراید انعكاس داد، ولى دیگر حربه‏اش مؤثر نیفتاد و نتوانست به منصبى برسد. سنش نیز از هفتاد گذشت و از صحنه‏ى سیاسى به كلى بیرون رفت. از او ثروت نسبتاً هنگفتى بجا ماند. على‏رغم این پدر، پسرش سید عبداللَّه انوار عمر خود را وقف خدمات علمى كرده است. بدون تردید وى یكى از بهترین نسخه‏شناسان و یكى از بزرگترین كتاب‏شناسان ایران است. دخترش خانم فرشته‏ى انوار سال‏ها در دانشگاه تهران به خدمت كتابدارى مشغول بود و بعضى از دروس كتابدارى را نیز در دانشگاه تدریس مى‏نمود. وفات انوار در سال 1334 اتفاق افتاد.