ملیت : ایرانی - قرن : 0 منبع : ایران در عهد باستان
نام و نسب- نام این شاه در فرس باستان خشیارشا Xshiarsha، و به شوشى خشرشا Xsharsho و در نسخهى بابلى كتیبههاى هخامنشى خشىیرشى Xshiarshi و در یكى از استوانههاى بابل خرشااىشیا Xarshaishia، و به مصرى خشىیرشا Xshiarsha، و در تورات اخشورش Axshaverosh، و در كتب مورخان یونان كسركسیس Xerxes، و در آثارالباقیهى ابوریحان در فهرست ملوك كلدانى احشیروش Ahshirosh، و در فهرست ملوك كبار فارس (ص 111) اخشویرش Axshverosh بن دارا و هو خسروالاول و در طبرى اخش و روش بن كیرش بن جاماسپ و در مختصرالدول ابن العبرى اخشیروش بن داریوش، و در زبانهاى اروپائى كزرك سس Xerxes، و گاهى كرسس Xerces آمده است. و در تاریخ مورخان اسلامى و داستانهاى باستانى نام این شاه به كلى فراموش شده است. خشیارشا پسر داریوش اول از زن او آتسسا Atossa دختر كوروش بزرگ بود، و در 35 سالگى به تخت نشست (486 ق.م). (پب.، شاه دلیر) خشیارشاى اول. شاهنشاه هخامنشى. (جل. 486- مقت. 465 ق.م.) پسر و جانشین داریوش بزرگ، مادر وى «آتوسا» دختر كورش است. خشیارشا به هنگام جلوس 34 سال داشت. وى به خوشگذرانى و عیاشى و تندخواى مشهور است. این پادشاه سركوبى یونانیان را بر خود واجب دانست و پس از گذشتن سپاه ایران از داردانل (هلس پونت) وارد خاك یونان شد. «لئونیداس» سردار یونانى با هفت هزار تن مأمور تنگه ترموپیل گردید. ایرانیان از آن تنگه گذشتند و سیصد اسپارتى كه به طور اجبار در آن تنگه بودند تا آخرین تن كشته شدند. ایرانیان پس از عبور از تنگه به طرف آتن رفتند و چون یونانیان در زمان داریوش «سارد» را آتش زده بودند ایرانیان هم براى انتقام، پس از فتح آتن ارك و معبد آتنه را آتش زدند. بعد از این فتح خشیارشا «مردونیه» را در یونان گذاشت و خود به طرف آسیا حركت كرد. تا مردونیه زنده بود استقلال یونان در معرض خطر بود ولى در جنگ «پلانه» سردار ایرانى كشته شد و یونانیان توانستند استقلال خود را محفوظ دارند. در تابستان 456 ق.م. خواجه سراى شاهنشاه با مساعدت رئیس پاسبانان سلطنتى ابتدا خشیارشا و بعد پسر ارشدش داریوش را به قتل رسانید.
