ملیت : ایرانی - قرن : 14 منبع : شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران (جلد دوم)
ملقب به «شمسالعلماء» و متخلص به ربانى، در 1262 قمرى در قریه گرگان متولد شد. پدرش حاج علیرضا پیشهى بازرگانى داشت و غالبا در قم اقامت مىنمود. پس از انجام تحصیلات مقدماتى وارد حوزهى علمیهى قم شد و در رشتههاى ادبیات عرب، فقه، اصول، كلام، منطق و فلسفه فارغالتحصیل گردید، سپس براى ادامهى تحصیل عازم عتبات شد و سه سال به تحصیل عالى پرداخت و محضر خیلى از علماء از جمله میرزاى شیرازى را درك كرد. پس از مراجعت به ایران، چندى در مدارس تهران تدریس كرد آنگاه بنا به دعوت آقاخان محلاتى، براى تعلیم فرزندان او به هندوستان سفر نمود و قریب نه سال در آنجا به تدریس و تحصیل و كسب فیض مشغول بود و با مكتبهاى فلسفى هندوستان مانند آئین بودا و آئین هندو آشنائى كامل یافت. قرب پس از مراجعت به ایران، به كار فرهنگى دعوت شد و به ریاست مدرسه علمیه منصوب گردید، بعد ریاست مدرسهى قاجاریه را به او دادند و سپس براى تدریس زبان و ادبیات فارسى، به مدرسهى علوم سیاسى دعوت شد و تا حینالفوت در آنجا تدریس مىنمود. در 1293 به شغل قضائى دعوت گردید و مقام دادستانى كل به او تفویض گردید. چندى در این سمت مهم اشتغال داشت ولى این سمت با مزاج او سازگار نبود. از دادستان به مستشارى دیوان عالى تمیز رسید. وفات او در بهمنماه 1305 در سن هفتاد سالگى اتفاق افتاد. شمسالعلماء مردى دانشمند، ادیب، شاعر و محقق بود. در طول حیات خود متجاوز از 25 جلد كتاب تالیف و تصنیف نمود كه برخى به زبان فارسى و عدهاى به زبان عربى است. از جمله كتب او به زبان فارسى كتابى است به نام ابدعالبدایع كه در علم بدیع و محسنات آن این است كه بسیار ساده و روان با امثله شیرین و فصیح تهیه و تنظیم شده است كه براى هر كسى از هر طبقه قابل استفاده است. از كتب دیگر او نورالحدقه و نورالحدیقه و روح معالم و قطوفالربیع در علم عروض است. وى متجاوز از سه هزاربیت اشعار فارسى و عربى دارد. اشعارش پرنغز و از معانى فلسفى و استحكام عروض و بدیع برخوردار است. شمسالعلماء در جوانى مدتى به سیاحت پرداخت، چندى در قفقازیه و باكو به سر برد و زمانى نیز در عثمانى به سیر و سیاست و مطالعه امرار وقت كرد. او در نوجوانى به تعلیم خط پرداخت و نزد محمدعلى صفا خطاط معروف نوشتن خطوط هفتگانه را تعلیم دید. در خط نستعلیق شیوهى استاد خود را آموخت. در موسیقى و آهنگ نیز مدتى صرف وقت كرد و كتابى در این زمینه به نام موسیقى و آهنگ در ایران باستان تنظیم و تالیف نمود. از او سه پسر به نامهاى عبدالجواد، ضیاءالدین و ابوالفضل و چهار دختر باقى ماند كه همگى مدارج علمى را طى كردند.
