مشاهیر ایران و جهان - افشار، رضا

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع : شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران (جلد اول)

نماینده‏ى مجلس، حاكم، وزیر، استاندار، لیدر حزب، سرمایه‏دار. در 1266 در رضائیه متولد شد. پدرش میرزا شفیع اهل گركان، از خانواده‏ى قریب مقیم رضائیه و مادرش از ایل افشار رضائیه بود. پس از انجام تحصیلات مقدماتى به آموختن عربى و معارف اسلامى پرداخت و محضر اساتیدى چون شیخ جلیل ادیب‏العلماء را درك كرد. سپس به تهران آمد، در كالج آمریكائى ادامه‏ى تحصیل داد. در 1288 شمسى فارغ‏التحصیل شد و براى تكمیل تحصیلات عازم آمریكا گردید. متجاوز از نه سال در آنجا بود. هنگام تحصیل در آمریكا با آزادى‏خواهان و احرار آذربایجان مانند سید حسن تقى‏زاده و مستشارالدوله و امیرخیزى مكاتبه داشت و در مطبوعات آمریكا اخبار ایران را منعكس مى‏كرد. در جنگ بین‏الملل اول به برلن رفت. با تقى‏زاده و على‏اكبر دهخدا حشر و نشر پیدا نمود و در كار مجله‏ى كاوه و سایر نشریاتى كه به زبان فارسى انتشار مى‏یافت، كمك مى‏نمود. پس از ورود به ایران در محافل سیاسى رفت و آمد پیدا كرد و سرانجام با على‏اكبر داور نزدیك شد و حزب رادیكال را تشكیل دادند. در دوره‏ى پنجم از تبریز به وكالت مجلس رسید و در مؤسسان اول كه قانون اساسى را تغییر دادند و قاجاریه را از سلطنت خلع نمودند، عضو برجسته بود. در ادوار ششم و هفتم وكیل شد. در دوره‏ى اخیر مقام نیابت ریاست گرفت. اولین شغل دولتى او حكومت گیلان بود. در 1309 به جاى سید محمد تدین والى كرمان گردید. تا اینكه در اواخر سال 1310 در كابینه‏ى حاج مخبرالسلطنه هدایت به وزارت طرق و شوارع منصوب شد. از وزارت به استاندارى اصفهان منصوب شد و دو سالى در آنجا بود تا به تهران احضار شد و تحت تعقیب قرار گرفته به زندان افتاد. در دیوان كیفر محاكمه‏اى براى او تشكیل دادند. به حبس و محرومیت از خدمات اجتماعى محكوم گردید. پس از استخلاص از زندان به كشاورزى و ملكدارى پرداخت و دور از غوغاى سیاست ثروتمند شد و به تأسیس خطوط هوائى بین ایران و كشورهاى اروپائى اقدام نمود. و از این رهگذر ثروتش چند برابر شد. پس از استعفاى رضاشاه از سلطنت مجدداً سوداى سیاست به سرش زد. با كمك همشهریان خود در كابینه‏ى محمد ساعد مراغه‏اى، به استاندارى اصفهان منصوب گردید. این انتصاب در مجلس چهاردهم سر و صداى زیادى بلند كرد. مهندس غلامعلى فریور ورقه‏ى استیضاح علیه نخست‏وزیر و وزیر كشور داد. شیخ اسداللَّه ممقانى وزیر دادگسترى در مجلس در مقام دفاع برآمد و به تفسیر محرومیت از خدمات اجتماعى پرداخت و از نظر قضائى آنرا مردود دانست. رضا افشار بعد از شهریور 1320 حزبى به نام رادیكال سوسیالیست علم كرد و خود لیدر آن شد. در انتخابات دوره‏ى پانزدهم در دربار متحصن شد و علیه انتخابات قوام‏السلطنه معترض گردید. بار دیگر در 1332 در دوره‏ى هیجدهم مجلس وكیل شد. میل زیادى داشت كه رئیس مجلس شود، ولى آرزویش برآورده نشد. دوره را بى‏سر و صدا پایان داد. رضا افشار مردى متمول، باسواد، زرنگ، دنیادیده و به اصول سیاست جهان آشنا بود. در جوانى در آمریكا و اروپا تجربه‏هاى زیادى از نظر سیاسى به دست آورد. پس از ورود به ایران به فكر پیاده نمودن آنها افتاد و ابتدا براى پیشبرد مقاصد خود به تقى‏زاده نزدیك شد. تقى‏زاده در آن ایام مراحل سیاسى خود را گذرانیده و احتیاجى نداشت كه عده‏اى دورش جمع شوند. افشار متوجه على‏اكبر داور شد و حزب رادیكال را براى او بنیاد نهاد؛ علاوه بر آن با روزنامه‏ى داور نیز همكارى نزدیك داشت. به آنچه مى‏خواست خیلى زود دست یافت، ولى بر اثر یك اشتباه در سمت وزارت طرق از كار بركنار و به زندان افتاد. ظاهراً اتهام مالى داشت، ولى باید دانست كه رجال سیاسى را هرگز در ایران به جرم سیاسى محاكمه نكرده‏اند، بلكه آنها را به لجن كشیده‏اند و به آنها نسبت ارتشاء و تدلیس و اختلاس داده‏اند. نمونه بارز اینگونه اتهامات را به تدین، تیمورتاش، نصرت‏الدوله و سهیلى وارد كردند. رضا افشار در مأموریت اول دكتر میلیسپو در 1301 مدتى معاون و مترجم او بود و مدتى نیز نماینده‏ى دولت در جنگل و رابط بین میرزا كوچك خان جنگلى و دولت مركزى بود. روى هم رفته از لحاظ سیاسى ماكیاولیستى تمام‏عیار بود. وى در 1342 درگذشت.