ملیت : ایرانی - قرن : 14 منبع : شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران (جلد اول)
معروف به حاج نصیرالسلطنه، در 1264 در تهران متولد شد. پدرش حاج محتشمالسلطنه اسفندیارى و مادرش خانم نصرت مهرالدوله نوه میرزا آقاخان نورى صدر اعظم بود. پس از انجام تحصیلات مقدماتى و معمول زمان، براى ادامهى تحصیل عازم روسیه شد و مدرسهى حقوق و علوم سیاسى را طى كرد. در مدت اقامت خود در روسیه، با میرزا عبدالحسین خان نردینى كه بعدها تیمورتاش لقب گرفت نزدیك شد. پس از مراجعت به ایران، در 1283 به استخدام در وزارت امور خارجه درآمد و لدىالورود معاونت ادارهى روس به او واگذار شد و نشان طلاى علمى از درجهى اول به او دادند و در همان سال مظفرالدین شاه لقب نصیرالسلطنه به او داد. در ابتداى مشروطیت ریاست اجراى محاكمات وزارت امور خارجه به او واگذار شد. بعد به ریاست دارالترجمه وزارت خارجه منصوب گردید تا اینكه ریاست اداره دول غیرهمجوار را تصدى نمود. شغل اخیر تا مدتها در اختیار خانوادهى اسفندیارى بود و مرتباً پدر، عمو و پسرعموهاى او این شغل را متصدى مىشدند. آنگاه به مأموریت بلژیك اعزام شد و مقام وزیرمختارى گرفت. چندى هم در ژاپن و تركیه وزیرمختار بود. در انتخابات دورهى چهارم مجلس شوراى ملى از طرف مردم بابل وكیل شد ولى وكالت مجلس را مطابق میل و سلیقهى خود ندید و مجدداً به مشاغل اجرائى رو نمود و سرانجام با كمك تیمورتاش و حمایت نصرتالدوله و پشتیبانى داور والى فارس شد و چند سالى در آنجا بود. در 1308 والى كرمان شد و قریب یك سال در كرمان بود تا به تهران احضار و مأموریت خارج به او داده شد. روى هم رفته مردى جسور، پركار، جدى و زدوبندچى بود. در 1295 كه كمیتهى مجازات در تهران تأسیس و به كشتن افراد با گناه و بىگناه پرداخت او به ترتیبى با بعضى از اعضاء كمیته نزدیك شد و اخبار آنها را به دولت مىداد. در 1312 در سن 48 سالگى در تهران درگذشت و تنها فرزند ذكور او محمد اسفندیارى بود كه طبق سنت خانوادگى داخل وزارت امور خارجه شد و سرانجام به سفارت رسید.
