مشاهیر ایران و جهان - غفاری، مهدی

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع : شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران (جلد دوم)

معروف به «وزیر همایون» و «قائم‏مقام» در زمان ناصرالدین‏شاه آجودان مخصوص، در دوره‏ى مظفرالدین‏شاه وزیر همایون و در عهد محمدعلى‏شاه قائم‏مقام لقب داشت. از رجالى است كه بعد از مشروطه در كابینه‏هاى وزیرافخم، میرزا على‏اصغر خان اتابك و نظام‏السلطنه مافى، سمت وزارت تجارت را داشته است. او فرزند فرخ‏خان امین‏الدوله غفارى است. در 1288 ه.ق كه فرخ‏خان امین‏الدوله درگذشت، مهدى طفل خردسالى بود كه به فرمان ناصرالدین‏شاه پانصد تومان مواجب و منصب پیشخدمتى افتخارى براى او در نظر گرفته شد و همچنان در كاشان مشغول تحصیل بود. در 1295 ه.ق از كاشان احضار و در سلك خواص عمله خلوت و خدام درآمد و در 1300 جزء همراهان ناصرالدین شاه به خراسان رفت و در اثر حسن خدمت سیصد تومان به مواجب او افزوده شد. سه سال بعد درجه‏ى سرتیپى و لقب آجودان مخصوص ناصرالدین‏شاه گردید. در سفر سوم ناصرالدین‏شاه به اروپا، جزء همراهان بود و مدتى هم مامور وصول مطالبات دولت از بانك شاهى شد و در این راه زحماتى كشید. پس از خختم این كار به او درجه‏ى امیرتومانى و نشان مرصع خورشید خارجه كه از بزرگترین نشانهاى آن زمان بود، داده شد. در سال اول سلطنت مظفرالدین‏شاه، حكومت ساوه و زرند و ایل شاهسون و فوج زرند را عهده‏دار شد و علاوه بر آن ریاست انبار تداركات قشون هم به سایر مشاغل او افزوده گردید و لقب وزیر همایون گرفت. در 1319 وزیر پست شد تا اینكه بعد از مشروطه چند بار به وزارت تجارت رسید. مدتى هم حكومت زنجان و كردستان بر عهده‏ى او بود. در حكومت زنجان قدرت زیادى از خود نشان داد. میرزا مهدى‏خان قائم‏مقام در 1334 ه.ق در 54 سالگى درگذشت. او یكى از رجال متنفذ دربار قاجاریه است. با اتابك نزدیكى خاصى داشته به طورى كه اتابك او را در سفر سوم ناصرالدین‏شاه و سفرهاى اول و دوم مظفرالدین‏شاه به اروپا برد. قائم‏مقام مردى شوخ‏طبع و بذله‏گو بود و اجازه داشته است كه در حضور سلاطین قاجار شوخى و مسخرگى كند. مخبرالسلطنه هدایت در كتاب خود خاطرات و خطرات امضاء قانون اساسى را نتیجه‏ى زحمات و نزدیكى او به مظفرالدین‏شاه مى‏داند و از وى به نیكى یاد مى‏كند. در حكومت زنجان بین او و حاج ملاقربانعلى مجتهد متنفذ زنجان برخورد شدیدى روى داد كه منجر به زدوخورد بین قواى دولتى و طرفداران مجتهد گردید ولى قدرت میرزا مهدى‏خان باعث شد كه طرفداران ملاقربانعلى مرعوب و دست از دخالت در امور بردارند. ملاقربانعلى چند سال قبل از حكومت وزیرهمایون در زنجان در اوایل مشروطه دستور داد مردم به كاخ دولتى حمله كردند و سعدالسلطنه حاكم زنجان را به قتل رسانیدند. اعتمادالسلطنه طبق معمول وزیرهمایون را مانند سایر رجال هم عصر خود به باد انتقاد و مسخره گرفته است و به او لقب دلقك داده است.