مشاهیر ایران و جهان - هدایت، محمود

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع : شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران (جلد سوم)

(تو 1314 ق)، نویسنده، مترجم و شاعر. وى برادر صادق هدایت، داستان‏نویس معروف است. او در تهران به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایى و متوسطه و عالیه خود را در مدارس علمیه و دارالفنون و دانشكده حقوق تهران به پایان رساند. هدایت در جوانى به علوم ادبى، فنون نقاشى، موسیقى و مجسمه‏سازى علاقه زیادى داشت و سالها در خدمت استاد كمال‏الملك به آموختن صنعت نقاشى مشغول بود. او همچنین زبان فرانسه را مى‏دانست. هدایت پس از اتمام تحصیلات به خدمت وزارت دادگسترى درآمد و عهده‏دار مشاغلى از جمله: مترجمى موسیوپرنى مستشارى وزارت دادگسترى، بازپرسى و مستشارى شعبه‏ى اول استیناف تهران و چند سالى نیز ریاست شعبه‏ى دوم دیوان دادرسى دارایى و فرماندارى تبریز بود. از آثارش: «ازدواج عجیب»؛ «سرگذشت عشرت»؛ «زیارت و سیاحت»، در ذكر جزئیات سفر به پاریس؛ «شهنشاه‏نامه‏ى پهلوى»، تاریخ ایران از بدایت تا نهایت؛ «گلزار جاویدان»، در سه مجلد؛ تذكره‏ى «بذر سخن»؛ «آینه‏ى زندگى»؛ «در ركاب نادر شاه» یا «سفرنامه‏ى عبدالكریم»؛ «مسافرت به ارمنستان و ایران»، ترجمه؛ «كلیات راجع به تاریخ سیاسى اروپا»، ترجمه؛ «مردم گریز»، ترجمه؛ «آب حیات»، شعر؛ «حقایق عریان»، شعر.[1] قاضى عالیرتبه، مترجم، نقاش، شاعر و موسیقى‏دان فرزند هدایت قلى هدایت (اعتضادالملك) در 1276 در تهران تولد یافت. تحصیلات خود را پس از فرا گرفتن مقدمات در ادبیات زبان پارسى، عربى و فرانسه آغاز كرد و مدتى مدید نزد كمال‏الملك هنر نقاشى آموخت. فن موسیقى را نیز به طریق علمى نزد تنى چند از هنرمندان معروف یاد گرفت. در 1302 وارد خدمات قضایى شد و تمام مراحل قضایى را در وزارت دادگسترى طى كرد. مدتى رئیس دیوان دادرسى دارایى و زمانى مدیر كل ثبت اسناد و املاك شد. در دیوانعالى كشور مستشارى و ریاست شعبه داشت. آخرین سمت قضایى او ریاست دادگاه تجدیدنظر انتظامى قضات بود. در وزارت كشور نیز سمت‏هایى از قبیل ریاست كارگزینى و فرماندارى تبریز با او بود. وى در 1329 زمانى كه رزم‏آرا به نخست‏وزیرى رسید به معاونت نخست‏وزیر منصوب شد. در كابینه بعدى كه ریاست آن با علاء بود همان سمت را حفظ كرد. در حكومت دكتر مصدق به دادگسترى بازگشت و به مستشارى دیوانعالى كشور مشغول شد. در 1334 مجددا به معاونت نخست‏وزیرى برگزیده شد و چند سالى آن سمت را داشت. محمود هدایت اشعار زیادى سرود كه بخشى از آن به چاپ رسید. اشعارش از استحكام شعرى برخوردار مى‏باشد و تابلوهاى نقاشى او كه بین خواص معروفیت دارد معرف ذوق و هنر او در این فن مى‏باشد. تعداد كتبى كه تاكنون ترجمه و به چاپ رسانده است زیاد است و بیشتر ترجمه‏هاى او كتب تاریخى است. خواهر وى همسر سپهبد رزم‏آرا بود. صادق هدایت نویسنده معروف و بزرگ معاصر برادر كهتر اوست. برادر دیگر به نام عیسى هدایت داشت كه در ارتش درجه سرلشكرى گرفت. وى در جوانى با دختر فتح‏الله خان سردار مؤید مراغه‏اى پیوند زناشوئى بست. صاحب دو پسر شد و همسر وى در میانسالى درگذشت. سرانجام در سال 1368 درگذشت. شاعر، نقاش. تولد: 18 اردیبهشت 1276(4 ذى الحجة 1314 ق.)، تهران. درگذشت: 1368. محمود هدایت، فرزند هدایت‏قلى‏خان هدایت اعتضادالملك، تحصیلات ابتدایى و متوسطه و عالیه را در مدارس علمیه و دارالفنون و دانشكده‏ى حقوق دانشگاه تهران به پایان رساند و چون از جوانى به تحصیل علوم ادبیه و فنون شاعرى و موسیقى رغبت داشت، نزد كمال‏الملك آموختن رموز نقاشى را آغاز كرد. پس از پایان دوره‏ى تحصیل، در سال 1302، وارد وزارت دادگسترى شد. در طول پنجاه سال خدمت جز چند سالى كه در خارج از دادگسترى به ریاست شعبه‏ى دوم دیوان دادرسى دارایى و فرماندارى تبریز و دو بار معاونت نخست وزیر سپرى گردید، بقیه به مترجمى و دادیارى دادسراى تهران و بازپرسى و مستشارى شعبه‏ى اول استیناف تهران و مدیریت كل ثبت و ریاست ادارات بازرسى و دفتر وزارتى و دادیارى و مستشارى دیوان عالى كشور و ریاست شعبه‏ى پنجم دیوان مزبور و ریاست دادگاه عالى تجدید نظر انتظامى قضات مصروف شد. در آبان 1334 نیز یك قطعه درجه‏ى اول حقوق بشر و در ختم دوران خدمت كه 1351 است یك قطعه نشان درجه‏ى اول عدالت دریافت كرد. ضمنا در سال 1331 نیز به دعوت سازمان ملل متحدد چند ماهى در نخست وزیرى و شوراى دولتى كشور فرانسه به كارآموزى پرداخت. آثار ترجمه وى به این شرح هستند: مهاجرت‏هاى خارجى و علل و آثار آن در ایران. (1365)؛ مسافرت به ایران به معیت سفیر كبیر روسیه (موریس فون دوكتزبوئه، 1348)؛ مسافرت به ارمنستان و ایران (پى‏یر آمده امیلین پروب ژوبر، منشى السنه شرقى ناپلئون بناپارت)؛ سفرنامه‏ى عبدالكریم در ركاب نادرشاه؛ كلیات راجع به تاریخ سیاسى اروپا (ارنست لاویس)، مردم گریز (مولیر)؛ شاهنامه‏ى ثعالبى نیشابورى (ترجمه از عربى)، گلزار جاویدان (سه جلد، مشتمل بر اشعار و شرح حال شش هزار شاعر پارسى گوى از ایرانى و غیر ایرانى، 1353)؛ دو رساله مختصر درباره‏ى «حقوق اساسى» و «اصول محاكمات حقوقى» و چند منظومه به نام آب حیات و درفش ایران و حقایق عریان از اشعار اوست.