ملیت : ایرانی - قرن : 14 منبع : شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران (جلد اول)
در 1285 در تنكابن مازندران متولد شد. در 1304 وارد مدرسه نظام شد و در 1306 افسر گردید. در دانشكده افسرى با فرماندهى دسته كار خود را آغاز كرد. تدریجاً فرمانده گروهان و گردان و رسته پیاده شد. در ضمن خدمت دوره دانشگاه جنگ ایران و دانشگاه جنگ فرانسه را گذرانید و از دانشكده حقوق نیز در رشته علوم سیاسى لیسانس گرفت. در 1322 توسط قواى نظامى متفقین به جرم تمایلات ژرمانوفیلى بازداشت و مدت یكسال در زندان متفقین بود. پس از استخلاص از زندان به ترتیب رئیس ستاد لشكر، رئیس ركن یكم ستاد ارتش، معاون دانشكده افسرى، فرمانده آمادگاه لشكر خراسان شد و در 1328 با ارتقاء به درجهى سرتیپى، فرماندهى تیپ مهاباد به عهدهى او قرار گرفت. در 1330 به فرماندهى لشكر گارد شاه منصوب شد. در 1331 كه دكتر مصدق وزارت جنگ را ضمیمه كار خود كرد، چون بیم كودتا از طرف لشكر گارد زیاد بود، لشكر مزبور را منحل نمود و آریانا فرمانده آن را وابستهى نظامى ایران در فرانسه نمود. آریانا در پاریس دكتراى حقوق بینالمللى عمومى گرفت و در سال 1333 با احراز درجهى سرلشكرى به ایران بازگشت و رئیس ستاد ارتش شد. در 1337 كه نیروهاى سهگانه بوجود آمد، آریانا با درجهى سپهبدى فرمانده نیروى زمینى شد و تا پایان سال 1341 در آن سمت باقى ماند. در آن ایام بعلت اجراى قانون اصلاحات ارضى و سایر اصولى كه شاه به مردم تحمیل كرده بود، عشایر فارس سر به شورش برداشتند و این طغیان ابعاد گستردهاى یافت. از كرانههاى خلیجفارس تا بختیارى عشایر مسلح رویاروى دولت ایستادند. شاه براى رفع غائله، آریانا را به فرماندهى جنوب تعیین نمود و چندین لشكر در اختیار او قرار داد. قریب شش ماه جنگ بین عشایر و نظامیان ادامه داشت. سرانجام ارتش پیروز شد و عشایر خلع سلاح شدند. در همین سال آریانا درجهى ارتشبدى گرفت و رئیس دادگاهى شد كه ارتشبد عبداللَّه هدایت را محاكمه كرد. هنگام محاكمه بین هدایت و آریانا جملات تندى رد و بدل شد در حالیكه آریانا مدتهاى مدید زیردست هدایت بود. در همان سال به ریاست ستاد بزرگ منصوب شد و چند سالى در آنجا بود تا بازنشسته شد و به اروپا رفت. در میان افسران به ناپلئون معروف شده بود. روى علاقهاى كه به سردار فرانسوى داشت، كتابى بنام ناپلئون در شرق نوشت. ظاهراً به واژههاى فارسى سره عشق مىورزید و در مكاتبات ادارى از آن واژههاى عجیب و غریب استفاده مىكرد. در طول عمر چندین بار نام خود را تغییر داد. ابتدا حسین نخعى نام داشت، بعد به حسین معتمد منوچهرى تنكابنى نامیده شد، سپس بهرام آریانا گردید. روى همرفته تعادل خود را گاهى از دست مىداد. آریانا در سال 1364 در اروپا درگذشت.
