ملیت : ایرانی - قرن : 2 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)
(وف 189 ق)، قارى، ادیب، لغوى و نحوى. یكى از قراء سبعه است. اصلش از ایران بود كه در یكى از روستاهاى كوفه به دنیا آمد و در بغداد سكنى گزید. وى در تلاوت مدتى شاگرد حمزه یكى دیگر از قراء سبعه بود و موافق حمزه قرائت مىكرد، ولى عاقبت قرائت مخصوصى اتخاذ نمود. حفص و ابوعمر دورى از راویان مشهور قرائت او هستند. جمعى دیگر نیز همچون نصیر رازى و قتیبة بن مهران اصفهانى و احمد بن ابىسریج و عیسى بن سلیمان شیزرى و ابوحمدون طیب نیز قرائت او را روایت كردهاند. كسائى از شاگردان امام جعفر صادق (ع) شمرده شده و از اعمش و سلیمان بن ارقم و سفیان بن عیینه و ابوبكر بن عیاش حدیث روایت كرده است. او در ادبیات و نحو و لغت نیز از پیشگامان عراق بود. نحو را از معاذ هراء و یونس نحوى و خلیل بن احمد عروضى فراگرفت. فراء و ابوعبید قاسم بن سلام و جمعى دیگر از شاگردان او به حساب مىآیند. شافعى گوید كه هر كه خواهد در نحو متبحر شود پس باید كه بر سفرهى كسایى نشیند. هارون الرشید احترام ویژهاى براى او قائل بود و دو پسرش امین و مأمون را به دست وى سپرد تا ادب آموزند. با هارون الرشید به ایران آمد و در رى در قریهى ارنبویه درگذشت. در سال مرگ وى اختلاف است و سالهاى 193 ،185 ،183 ،182 ،180 و 197 ق به عنوان سال وفات ذكر شده است. از آثارش: «معانى القرآن»؛ «القراآت»؛ «النوادر» كبیر، اوسط و اصغر؛ مختصرى در نحو؛ «المصادر»؛ «الوقف و الابتداء فى القرآن»؛ «متشابه القرآن»؛ «مقطوع القرآن و موصوله»؛ «الحروف»؛ «العدد»؛ «اختلاف العدد»؛ «الهجاء»؛ «اشعار المعایات و طرائقها»؛ «الهاآت المكنى بها فى القرآن»؛ «لحن العامه»؛ «نسب رسولاللَّه (ص)».
