مشاهیر ایران و جهان - قطب‏الدین شیرازی، ابوالثناء محمود

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 7 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(710 -634 ق)، طبیب، ریاضیدان، منجم، فیزیك‏دان، فیلسوف، عالم اشعرى شافعى و مفسر. معروف به قطب شیرازى و ملقب به علامه. در شیراز به دنیا آمد. پدرش ضیاءالدین مسعود پزشك و مدرس طب در بیمارستان مظفرى شیراز و در همان حال از بزرگان فرقه سهروردیه بود. قطب‏الدین محمود علم طب را نزد پدر و عموى خود فراگرفت. خرقه‏ى تصوف را در ده سالگى از دست پدر خود پوشید و از نجیب‏الدین على بن بزغش شیرازى نیز خرقه گرفت. در چهارده سالگى پدرش فوت كرد و او به جاى پدر به عنوان چشم‏پزشك در بیمارستان شروع به كار نمود. وى قرائت و شروح «قانون» را نزد استادان شیراز فراگرفت. چندى نیز شاگرد نجم‏الدین كاتبى قزوینى بود. سپس به مراغه رفت و در آنجا علم هئیت و «اشارات» ابن‏سینا را در خدمت خواجه نصیرالدین‏طوسى آموخت و نزد آن استاد و به یارى او به حل مشكلات «قانون» توفیق یافت. او همچنین سفرهایى به خراسان، عراق عجم، بغداد و روم داشت. در قونیه به خدمت صدرالدین قونیوى رسید و علم شریعت و طریقت را نزد او فراگرفت. قطب‏الدین شیرازى از دانشمندان جامع و بزرگ، و در معقول یگانه زمان خود بود. او در طب و ریاضیات و نجوم و حكمت و موسیقى دست داشت و در نظم و نثر پارسى و عربى داراى مهارت كامل بود. عده‏اى از رجال علم و دانش در محضر او شاگردى كرده‏اند. از جمله شاگردان وى: قطب‏الدین رازى، كمال‏الدین فارسى و نظام‏الدین اعرج بودند. قطب‏الدین در اواخر عمر در تبریز سكنى گزید و در همان جا درگذشت و در مقبره‏ى چرنداب تبریز در كنار قاضى بیضاوى دفن شد. از آثارش: «دره التاج لغره الدیباج/ الدباج»، معروف به «انموذج العلوم»، به فارسى؛ كه به خواهش امیر دباج، پادشاه اسحاق‏وند گیلان، تألیف كرد؛ «تحفه‏ى شاهى»، در علم هئیت، به فارسى؛ «نهایه الادراك فى درایه الافلاك»، در علم هئیت، به فارسى؛ «اختیارات مظفرى»، در هیئت و نجوم؛ «شرح حكمه الاشراق»؛ «شرح مفتاح العلوم» سكاكى، قسمت سوم؛ شرح «مختصر الاصول» حاجبى؛ «فتح المنان فى تفسیر القرآن»، در حدود 40 مجلد؛ «مشكلات التفاسیر».[1] شیرازى، محمود بن مسعود بن مصلح فارسى كازرونى اشعرى شافعى مكنى به ابوالثناء، دانشمند معروف (ف. تبریز 710 یا 716 ه.ق). وى نزد نصیرالدین طوسى علم آموخت و سپس به روم (آسیاى صغیر) رفت و نزد صدرالدین قونوى تلمذ كرد و قاضى سیواس، ملطیه و زارالشام گردید و سپس در تبریز ساكن شد و در امر رصدخانه با خواجه نصیر همكارى داشت. وى در اغلب علوم عصر مانند طب و نجوم و حكمت و موسیقى تبحر و نیز ذوق ادبى و قریحه‏ى شعرى داشت. او راست: شرح قانون ابن‏سینا، شرح حكمةالاشراق، درةالتاج شامل علوم حكمى به فارسى، التحفةالشاهیة، ترجمه‏ى تحریر اقلیدس، شرح مفتاح العلوم سكاكى، نهایةالادراك فى درایةالافلاك.