مشاهیر ایران و جهان - ذوالفنون، جلال

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع : مردان موسیقی سنتی و نوین ایران (جلد اول)

جلال ذوالفنون به سال 1316 شمسى در شهر آباده، میان مردمان خونگرم و مهمان‏دوست جنوب، دیده به جهان گشود. زخمه‏هاى سه‏تار پدرش، كه از عاشقان موسیقى اصیل ایرانى است و نغمه‏هاى دلنشین ویولن برادرش، محمود ذوالفنون، از بدو تولد وى نوازشگر گوش و جلادهنده‏ى روح حساس او بود و همین امر موجب گردید تا جلال در سن ده سالگى به فراگیرى موسیقى روى آورد. وى كه تحت تأثیر پدر هنرمندش قرار داشت، علاقه‏ى زیادى به نواختن سه تار داشت و موسیقى را با این ساز آغاز كرد و پس از مدتى در هنرستان ملى موسیقى ثبت نام نمود تا موسیقى را با اصول علمى بیاموزد. ولى چون در هنرستان به سه‏تار اهمیت چندانى نمى‏دادند، دلسرد شده و مدتى را روى ساز دیگر گذراند تا اینكه پس از مدتى تصمیم مى‏گیرد به جاى سه‏تار، تار را جهت آموزش و نواختن انتخاب نماید و با تمرین و نواختن این ساز، متوجه مى‏شود كه مى‏تواند ویولن را هم تمرین كند و استعداد نواختن آن را دارد لذا نزد برادرش كه استاد ویولن بود شروع به فراگیرى این ساز را مى‏نماید. برادرش كه استعداد و علاقه وى را مى‏بیند، او را به شاگردى مى‏پذیرد ولى جلال براى دل خود نیز گهگاهى سه‏تار مى‏نواخت و استاد هنرستان، موسى‏خان معروفى نیز در زمینه‏ى تكنیك سه‏تار هر وقت فرصت مى‏یافت راهنمایى‏هایى به او مى‏كرد. جلال مدت هشت سالى كه در هنرستان بود، تار، سه‏تار و ویولن را در كنار هم آموخت. و پس از پایان دوره‏ى هنرستان به استخدام اداره‏ى هنرهاى زیبا كه بعداً به وزارت فرهنگ و هنر و وزارت آموزش عالى تبدیل شد درمى‏آید و در كادر آموزشى آن سازمان به تدریس موسیقى مشغول شد. چندى بعد كه رشته‏ى موسیقى در دانشگاه تهران دائر شد به دانشگاه رفته و در آنجا كه آموزش به صورت سنتى یعنى سینه به سینه بود با مرحوم «نورعلى‏خان برومند» و دكتر «داریوش صفوت» كه استادان دانشگاه بودند آشنا و نحوه‏ى كار ایشان باعث گردید كه برداشت تازه‏اى از موسیقى ایرانى بنماید. در این زمان بود كه جلال متوجه مى‏شود موسیقى ایرانى را مى‏تواند با حالتهاى خاص خود و به نحوى كه تا حدى مورد پسند اهل فن و اساتید باشد اجرا كند و چون تار و ویولن را زبان گویایى براى بیان احساس خود نمى‏دید لذا از سال 1346 كار خود را روى سه‏تار متمركز مى‏كند و خودش در این باره مى‏گوید: «سه‏تار سازى است خوش‏صدا و دلنشین و از نظر نوازنده نیز سازى است كامل، باوفا و فرمانبردار.» از این به بعد تمام فكر و حواس وى دنبال سه‏تار و نواختن بود و هر امكانى را كه به دست مى‏آورد براى پیشبرد این ساز به كار گرفت. از نوارهاى مرحوم «صبا» و مرحوم «ارسلان خان درگاهى» استفاده كرد و از راهنمایى‏هاى ارزشمند دكتر «داریوش صفوت» نیز بهره‏ى فراوان برد. پس از اتمام دانشگاه، همكارى خود را با مركز حفظ و اشاعه موسیقى ایرانى كه در واقع مكمل موسیقى دانشگاه تهران بود شروع نمود. ضمناً در دانشگاه، موسیقى ایرانى را تدریس كرد. جلال ذوالفنون در مركز حفظ و اشاعه‏ى موسیقى ایرانى از راهنمایى‏هاى مرحوم «یوسف فروتن» و مرحوم «سعید هرمزى» كه از نوازندگان قدیمى سه‏تار بودند و هر یك چند صباحى در مركز نامبرده تدریس مى‏گردد استفاده كرده و در آن مركز به كار تحقیق و تدریس موسیقى ایرانى مشغول مى‏گردد و به منظور ارائه‏ى موسیقى ایرانى در خارج از كشور، سفرهایى به ممالك: اروپایى و ژاپن مى‏كند و با هنرمندان بزرگى آشنا مى‏شود كه از لحاظ گسترش هنرى، براى وى مغتنم واقع مى‏گردد. جلال ذوالفنون، رفته‏رفته متوجه مى‏شود كه در میان سازهاى ایرانى، سه‏تار ارزش والایى دارد و این ارزش را باید كشف كرد و به كار گرفت و این كه موسیقى سازهاى دیگر روى این ساز نواخته شود كافى نیست بلكه موسیقى سازهاى دیگر را باید به زبان سه‏تار ترجمه نموده و بعد روى سه‏تار آورد و این امر را به گونه‏اى انجام داد كه در خور ارزش والاى این ساز باشد. جلال معتقد است: «در زمینه‏ى فراگیرى موسیقى ایرانى به یكى دو استاد نباید اكتفا كرد بلكه باید هرجا كه از موسیقى ایرانى خبرى هست سرى زد و توشه‏اى برگرفت تا شخصیت هنرى رشد كند و بال و پر بگیرد و بتواند پرواز كند و در چنین شرایطى است كه مى‏توان اثر قابل توجهى به وجود آورد و در واقع از مرحله ابتدایى هنر به مرحله‏ى تحقیق و خلاقیت رسید». كار جلال ذوالفنون، در موسیقى بیشتر در زمینه‏ى تدریس و تحقیق بوده و قدمهاى با ارزشى در این زمینه كه نتیجه‏ى تجربیات چندین ساله‏ى وى در رشته‏ى موسیقى سنتى ایران است برداشته و آنها را تدوین و آماده‏ى چاپ نموده و امیدوار است در راه زنده نگهداشتن موسیقى اصیل ایرانى قدم مؤثرى باشد. تألیفات: 1- آنالیز و بررسى قطعاتى از درویش خان، (به مناسبت پایان‏نامه‏ى دوره‏ى لیسانس). 2- آموزش موسیقى ایرانى بر اساس تكنیك سه‏تار در چهار جلد، همراه با نوار، این كتاب از نظر محتواى چكیده‏اى است از موسیقى ایرانى كه سعى شده است از نظر آموزش، پاسخگوى نیاز هنرجویان موسیقى ایرانى باشد. 3- مقاله‏هاى پراكنده‏اى در زمینه‏ى سه‏تار و بررسى موسیقى ایرانى از نظر تاریخى و اجتماعى.