مشاهیر ایران و جهان - مطربه‏ی کاشغری

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 6 منبع : مشاهیر زنان ایرانی و پارسی گوی

قرن پنجم/ ششم هجرى، از زنان هنرمند و شاعر. وى از اهالى كاشغر بود. تذكره‏ها او را معاصر طغانشاه مى‏دانند. اگر منظور از این پادشاه، پسر ارسلان سلجوقى (645 ق)، حاكم هرات و خراسان باشد مطرب در قرن پنجم مى‏زیسته و اگر منظور پسر مؤید آى ابه (581 ق)، از امراى سلسله آل موید و حاكم نیشابور باشد، وى در قرن ششم مى‏زیسته است. عرفات‏العاشقین، قدیمى‏ترین تذكره‏اى كه شرح حال او را آورده، وى را معاصر طغانشاه پسر مؤید آى‏ابه مى‏داند. مطربه، مرثیه زیر را در مرگ طغانشاه سروده است: در ماتمت اى شاه سیه روز شدم بى‏روى تو دیدگان خود بر دوزم تیغ تو كجاست اى دریغا تا من خون ریختن از دیده به او آموزم از اشعار اوست: چون نگه كردى بتا بارى به پنهانى مرا دین و دل از دست شد یك ره به آسانى مرا تا شنیدم یك سخن از تو همانا لطف بود گفتم این دولت مدامم باد ارزانى مرا[1] (س پنجم یا ششم ق)، شاعر و نوازنده. اصلش از كاشغر بوده و در دستگاه سلطنت طغانشاه روزگار مى‏گذرانده است. بعضى از تذكره‏ها او را از زنان حرمسراى شاه مى‏دانند. برخى نیز به نقل از تذكره‏ى «عرفات العاشقین» وى را معاصر و ملازم طغانشاه ابن‏مؤید اى ابه (581 -569 ق) و جزء شعراى سده‏ى ششم قمرى مى‏دانند. ولى اگر منظور طغانشاه اول، پسر ارسلان سلجوقى، باشد وى از شعراى سده‏ى پنجم به حساب مى‏آید. مطربه در فن موسیقى و هنر پیشگى سرآمد عهد خود بود و شعر را نیز خوب مى‏سرود. او در مرگ طغانشاه این رباعى را سروده است: در ماتمت اى شاه، سیه شد روزم بى‏روى تو دیدگان خود بر دوزم تیغ تو كجاست، اى دریغا تا من خون ریختن از دیده به او آموزم[2]