مشاهیر ایران و جهان - نی‏داود، موسی

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع : مردان موسیقی سنتی و نوین ایران (جلد چهارم)

در خانواده بالاخان موسیقیدانان سرشناس و بزرگى ظهور كردند كه به موسیقى ایران خدمات بزرگى و شایسته‏اى انجام دادند. استاد موسى نى‏داود، در خانواده بالاخان موسیقى‏دان سرشناس به دنیا آمد و نیاى او از اساتید هنر و فن موسیقى روزگار خود بود. وقتى دست به ساز مى‏زد شیفتگان موسیقى ایرانى را شیفته ساز و هنر خود مى‏كرد. انگیزه استاد موسى نى‏داود، عشق پاك از دست رفته بود، چه در دوران پیرى با لرزه انگشتان وقتى كه آرشه به دست مى‏گرفت و مى‏نواخت، دیگر دست‏ها و انگشت‏ها ارتعاش نداشت، این است جذبه عشق. حاصل این عشق بى‏سرانجام پیش‏درآمدى بود در دستگاه چهارگاه كه این آهنگ را به تمام شاگردان خود یاد داده بود. استاد عاشق بود... چه پرویز نى‏داود نیز در همین باره بعدها این عشق را سروده بود. بى‏تو هرجایى كه یك لحظه نگه را دوختم ناله مى‏آید، ز حسرت بسكه خود را سوختم بى‏تو هم در بوستان، با بوستان در گلستان هم به اینجا، هم به آنجا هم هرجا سوختم و نیز این شعر دیگر را براى این عشق بى‏سرانجام: مى‏برندش تا عروج خوش نواى كهكشان (هر كه با نان جوینى از نعمت الوان گذشت) مى‏دهندش آب خضر و زندگى جاودان هركه با چشمان تر از گردش دوران گذشت مى‏دهندش حورى و غمان، شفاهاى (شفا) هركه با درد و فغان از نعمت درمان گذشت از زلخا دست شستن كار هر آزاده نیست اى خوش آن كس كو بسان یوسف كنعان گذشت یا چو حافظ بگذر از آسایش كون و مكان یا چو (نى‏داود) كو از نرگس جانان گذشت پیش‏درآمد چهارگاه كه به نام «عشق بى‏حاصل» با شعر خانم دكتر نسرین خزاعى مزین شده، با تنظیم استاد مرتضى نى‏داود به اجرا درآمده و عرضه گردیده است. همین دختر بااستعداد، شاگردى بین شاگردهاى استاد موسى نى‏داود بود و استاد را به سختى تحت تأثیر استعداد خویش قرار داده بود. ناگاه محبوب به یك سفر اجبارى فراخوانده شد، در حالى كه تمام درس‏هاى موسیقى و ترانه‏هاى عاشقانه نیمه‏كاره مانده بود. خبر رفتن او به سفر درست مثل فرود آمدن یك صاعقه بر درختى پر از شكوفه‏هاى گیلاس بود. گفتنى است كه «عشق بى‏حاصل» روى پیش‏درآمد «چهارگاه»، حاصل همین ماجراست. شهرت استاد موسى نى‏داود، روز به روز بالاتر مى‏رفت، در كنسرتى نبود كه اسم استاد نمى‏درخشید و اركسترى نبود كه پنجه موسى نى‏داود زینت‏بخش آن نباشد. موسى نى‏داود، ویولن را نیز نزد استاد اسماعیل‏زاده آموخته بود و بعدها مدرسه‏اى به نام «نى‏داود» در یكى از خیابان‏هاى قدیم تهران افتتاح و به تدریس مشغول شده بود. عطر عشق تو سحرها را گرفت موج شبنم روى دریا را گرفت آبى آن دیده خوابم كرده است پیچك شوق تر سرها را گرفت ناز گلهاى اقاقى مى‏كشم (صد اقاقى روى درها را گرفت) در غزل‏ها چشم تو آمد بیاد بوى نیلوفر اثرها را گرفت سود عشق تو زیان بود و ضرر آن نگه روى ضررها را گرفت سرانجام استاد موسى نى‏داود در 22 آبان‏ماه 1370 پس از پروراندن استادان بنامى در موسیقى اصیل ایرانى چهره در نقاب خاك تیره كشید و شگفتا كه آبان‏ماه مصادف با همان روز و ماهى بود كه دو دلداده از هم دور شده بودند، روانش شاد و یادش گرامى باد. شعر ذیل را، پرویز نى‏داود در رثاى استاد موسى نى‏داود سروده كه از نظر گرامى‏تان مى‏گذرد. «ماهتاب» شد ز سرگردانیم سر در گریبان ماهتاب خیمه زد در گشلن و كوه و بیابان ماهتاب گستراند، پهنه‏اش را در بساط عاشقان مى‏شود هم بزم شب‏هاى رفیقان ماهتاب گهگاهى مى‏زند سوسو به بزم عارفان كى كند شام غریبان را پریشان ماهتاب؟ گرچه من عاشق، چو من رسوا، چو من را داده نیست پس چرا یك دم نمى‏ماند نمایان ماهتاب؟ گر ز طوفان غم و هم گریه‏ام آگه شود سیل اشكش مى‏زند دامن به طوفان ماهتاب دیده بگشا كه از باغ قشنگ چشم تو خوش بگیرد رنگ آبى، رنگ الوان ماهتاب تا بگیرد درس صبر و طاقت روز فراق بوى پیراهن برد تا كوى كنعان ماهتاب همچو نى دورى خورشیدش كشد تا شام تار مى‏رود دامن‏كشان، حیران و گریان ماهتاب شعر (نى‏داود) اگر گوید ز شرح این فراق مى‏گریزد ز آسمان با درد و حرمان ماهتاب (1370 -1284 ش)، موسیقیدان. وى به همراه برادر خود، مرتضى نى داوود، و دیگر برادرانش، موسیقى را از استادان قدیم آموخت و دوره ردیف را نزد حسین خان اسماعیل‏زاده گذراند. او، به لحاظ تحولات ناگزیر زمانه و پسند عمومى، ویولن را به جاى كمانچه انتخاب كرد و در نواختن آن، روش كمانچه نوازى اساتید قدیم را به كار مى‏برد. از شاگردان او مى‏توان، مرتضى ورزى و پرویز منصورى را نام برد. موسى نى داوود در آمریكا درگذشت.[1] موسیقیدان. تولد: 1283. درگذشت: 9 آبان 1372، نیویورك. موسى نى‏داود، فرزند بالاخان، نوازنده‏ى ویولن و كمانچه بود. وى كمانچه به شیوه‏ى قدما و با لحن ویژه‏ى كلیمى خوش مى‏نواخت. اما او را با ویولنش- كه به همان اسلوب كمانچه نواخه مى‏شد- و صفحاتش مى‏شناسند. از او چند صفحه همنوازى به همراه برادرش (مرتضى نى‏داود) و آواز قمرالملوك وزیرى باقى مانده است. وى از سال 1356 عازم نیویورك شد و در سال 1372 همانجا درگذشت.