مشاهیر ایران و جهان - نقاشباشی مزین‏الدوله، علی‏اکبر

ملیت :  ایرانی   -   قرن : 14 منبع : مردان موسیقی سنتی و نوین ایران (جلد دوم)

میرزا على‏اكبرخان نقاشباشى (مزین‏الدوله) در بیستم ربیع‏الثانى 1263 ق. در نطنز كاشان به دنیا آمد. به سن دوزاده سالگى، در زمان ناصرالدین شاه، جزو نخستین دسته‏ى محصلین اعزامى، به پاریس رفت و از مدرسه‏ى هنرهاى زیبا موفق به اخذ دیپلم شد. پس از پایان تحصیلات، مدتى نزد «انگر» به تكمیل هنر نقاشى پرداخت. مزین‏الدوله پس از بازگشت به ایران، از طرف ناصرالدین شاه قاجار مأمور تدریس زبان فرانسه، موسیقى با نت و نقاشى در دارالفنون شد. كمال‏الملك غفارى و مصورالملك از جمله شاگردان وى در این زمان بودند. مزین‏الدوله بنا به دستور ناصرالدین شاه مأموریت یافت تا براى نخستین بار تئاترى به شیوه‏ى اروپایى در ایران دایر كند. او براى این منظور تالار دارالفنون را انتخاب كرد. در همین دوره «مزین‏الدوله» نمایشنامه‏ى «مردم گریز» از مولیر را به روى صحنه آورد. ناصرالدین شاه در شب‏هاى نمایش براى تماشا به تالار نمایش مى‏آمد. مزین‏الدوله به ادبیات فرانسه آشنایى كامل داشت و در آكادمى فرانسه عضو بود. وى به دستور ناصرالدین شاه مأمور به ترجمه‏ى كتاب لغت فرانسه موسوم به «دیامان» به فارسى شد. این فرهنگ داراى پنجاه هزار لغت بود و پس از سى سال زحمت، در زمان سلطنت احمدشاه قاجار به پایان رسید، ولى به سبب فقر مالى ایران، موفق به چاپ آن نشدند. سفیر فرانسه در ایران تقاضا كرد تا فرهنگ را براى چاپ و استفاده در مدرسه‏ى زبان‏هاى شرقى، به فرانسه فرستند. این كتاب لغت به «مزین‏اللغة» موسوم است. مزین‏الدوله به سال 1312 شمسى در سن 89 سالگى در تهران درگذشت. از آثار نقاشى مرحوم مزین‏الدوله در موزه‏ى كاخ گلستان نگهدارى مى‏شود. بعضى از نشان‏هاى وى كه از كشورهاى خارج دریافت كرده، در زیر مى‏آید: نشان درجه یك لژیون دونور، نشان بزرگ زیتون فرانسه از ناپلئون سوم، صلیب آبى از ویلهلم پادشاه آلمان، «سنت استانیلاس» از تزار روسیه، نشان ویكتوریا از پادشاه انگلستان، نشان درجه یك علمى از فرانسوا ژوزف پادشاه اتریش. مزین‏الدوله را باید نخستین معلم زبان فرانسه، موسیقى با نت و نقاشى با اصول اروپایى و بنیانگذار تئاتر به شیوه‏ى غربى در ایران دانست. میرزا على‏اكبرخان مزین‏الدوله، تعداد دو جلد كتاب مربوط به هارمونى و تئورى موسیقى كه نوشته‏ى لومر فرانسوى است به فارسى ترجمه كرد كه در چاپخانه دارالفنون به چاپ رسید، و این نخستین كتاب تئورى موسیقى است كه به فارسى برگردانده شده است.