غفلت از ذکر خداوند

  وَ مَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرینٌ  [۱]


همنشین شیاطین!

ازآنجا که در آیات پیشین سخن از دنیا پرستانی بود که همه چیز را بر معیارهایمادی ارزیابی می‌کنند، در آیات مورد بحث یکی از آثار مرگبار دلبستگی به دنیا که بیگانگی از خدا است سخن می‌گوید.

می‌فرماید: هر کس از یاد خدا روی‌گردان شود شیطانی را به سراغ او می‌فرستیم، و همواره با او قرین خواهد بود!

« وَ مَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرینٌ »

آریغفلت از ذکر خدا و غرق شدن در لذات دنیا، و دلباختگی به زرق و برق آن، موجب می‌شود که شیطانی بر انسان مسلط گردد و همواره قرین او باشد، و رشته‌ای در گردنش افکنده، (می‌برد هر جا که خاطر خواه او است).

بدیهیاست جای این ندارد که کسی تصور جبر از این آیه کند، چرا که این نتیجه‌ اعمالی است که خود آنها انجام داده‌اند بارها گفته‌ایم اعمال انسان مخصوصاًغرق شدن در لذات دنیا و آلوده شدن به انواع گناهان، نخستین تأثیرش این استکه پرده بر قلب و چشم و گوش انسان می‌افتد او را از خدا بیگانه می‌کند و شیاطین را بر او مسلط می‌سازد و تا آنجا ادامه می‌یابد که گاهی راه بازگشت به روی او بسته می‌شود چرا که شیاطین و افکار شیطانی از هر سو او را احاطه می‌کنند و این نتیجه‌ عمل خود انسان است هر چند نسبت آن به خداوند نیز به عنوان (سبب الاسباب) بودن صحیح می‌باشد این همان چیزی است که در‌آیات دیگر قرآن به عنوان (تزیین شیطان) (َ فَزَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطانُ أَعْمالَهُم) [۲] یا ولایت شیطان (فهو ولیهم الیوم) [۳] تعبیر شده است.

قابلتوجه این که کلمه‌ (نقیض) با توجه به مفهوم لغوی آن هم دلالت بر استیلاء شیاطین دارد و هم قرین بودن آنها، در عین حال جمله‌ (هوله قرین) بعد از آن آمده تا این معنی را تأکید کند که شیاطین از این گونه افراد هرگز جدا نمی‌شوند.

تعبیر به (رحمان) اشاره‌ لطیفی است به این که آنها چگونه از خدایی که رحمت عامش همگان را فرا گرفته روی گردان می‌شوند، و از یاد او غافل می‌‌گردند؟

آیا چنین کسانی جز این سرنوشتی می‌توانند داشته باشند که همنشین شیاطین، و محکوم فرمان آنها گردند.

بعضیاز مفسران احتمال داده‌اند که (شیاطین) در اینجا معنی وسیعی دارد که حتی شیاطین انس را شامل می‌شود و آن را اشاره به (رؤسا و سردمداران ضلالت) دانسته‌اند که مستولی و مسلط بر غافلان از یاد خدا می‌شوند و با آنها قرین هستند و این توسعه بعید نیست.[۴]

پیام‏ها: [۵]

۱ سلطه شیطان در اثر اعمال خود ماست. «وَ مَنْ یَعْشُ ... نُقَیِّضْ»

 ۲ دل یا جاى رحمن است یا شیطان. «وَ مَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطاناً»

 ۳ کیفر روى گردانى از سرچشمه رحمت، بندگى شیطان سلطه‏ گر است. «فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ»

۴ تلاش شیطان براى بازداشتن انسان از راه حقّ جدّى است. «إِنَّهُمْ لَیَصُدُّونَهُمْ»

 ۵ بدتر از انحراف عملى، انحراف فکرى است. «یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ
_________________________________
[۱] - زخرف / ۳۶
[۲] - نحل / ۶۳.
[۳] - نحل / ۶۳.
[۴] - نمونه، ج ۲۱، ص ۶۴ ـ ۶۵.
[۵] - تفسیر نور، ج‏۱۰، ص: ۴۵۵