هرگاه نماز با شرایطش انجام شود، انسان را در عالمی از معنویت و روحانیت فرو می برد؛ آن سان که پیوندهای ایمانی او با خدا چنان محکم می شود که آلودگی ها و آثار گناه از دل و جان او زدوده می گردد.
نماز جوانه های ملکات عالی انسانی را دراعماق جان بشر می رویاند، و اراده را قوی و روح را تطهیر می کند. خداوند در این باره چنین می فرماید:
و أقم الصلاه طرفی النهار و زلفا من اللیل ان الحسنات یذهبن السیئات(1).
نماز را در دو طرف روز و اوایل شب برپا دار؛ چرا که حسنات سیئات را برطرف می سازد.
در تفسیر این آیه حدیث جالبی از حضرت علی (علیه السلام) بدین مضمون نقل شده است: روزی حضرت رو به سوی مردم کرد و فرمود: به نظر شما امید بخش ترین آیه قرآن کدام آیه است؟ برخی گفتند: آیه ان الله لا یغفر أن یشرک به و یغفر ما دون ذلک لمن یشاء(2): خداوند هرگز شرک را نمی بخشد و پایین تر از آن را برای هر کس که بخواهد، می بخشد. امام فرمود: خوب است، ولی آنچه من می خواهم، نیست.
برخی نیز گفتند: آیه و من یعمل سوءا أو یظلم نفسه ثم یستغفر الله یجد الله غفورا رحیما(3). هر کس عمل زشتی انجام دهد یا بر خویشتن ستم کند و سپس از خدا آمرزش بخواهد، خدا را غفور و رحیم خواهد یافت؛ امام فرمود: خوب است، اما آنچه می خواهم، نیست.
عده ای دیگر گفتند: آیه قل یا عبادی الذین أسرفوا علی أنفسهم لا تقنطوا من رحمه الله(4)! ای بندگان من که اسراف بر خویشتن کرده اید! از رحمت خدا مأیوس نشوید. امام فرمود: خوب است، اما آنچه می خواهم، نیست.
پاره ای دیگر گفتند: آیه و الذین اذا فعلوا فاحشه أو ظلموا أنفسهم ذکروا الله فاستغفروا لذنوبهم و من یغفر الذنوب الا الله(5): پرهیزکاران کسانی هستند که هنگامی که کار زشتی انجام می دهند یا به خود ستم می کنند، به یاد خدا می افتند و از گناهان خویش آمرزش می طلبند و چه کسی است جز خدا که گناهان را بیامرزد. باز امام فرمود: خوب است، ولی آنچه می خواهم، نیست.
در این هنگام مردم از هر طرف به سوی امام متوجه شدند و همهمه کردند حضرت فرمود: چه خبر است ای مسلمانان!؟ عرض کردند: به خدا سوگند! ما آیه دیگری در این زمینه سراغ نداریم. امام علی (علیه السلام) فرمود: از حبیب خودم رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم که فرمود: امیدبخش ترین آیه قرآن این آیه است:
و أقم الصلاه طرفی النهار و زلفا من اللیل ان الحسنات یذهبن السیئات ذلک ذکری للذاکرین(6).
نماز را در دو طرف روز و اوایل شب برپا دار؛ چرا که حسنات سیئات را برطرف می سازد؛ این تذکری است برای کسانی که اهل تذکرند.
در واقع آیه مورد بحث از کسانی سخن می گوید که به نیکی نماز می خوانند؛ نماز با حضور قلب که آثار گناهان را از جانشان می شوید.
در حدیثی آمده است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) از یاران خود پرسید:
لو کان علی باب دار احدکم هر فاغتسل فی کل یوم منه خمس مرات اکان یبقی فی جسده من الدرن شی ء؟ قلنا: لا، قال: فان مثل الصلوه کمثل النهر الجاری کلما صلی صلاه کفرت ما بینهما من الذنوب(7).
اگر بر در خانه یکی از شما نهری از آب صاف و پاکیزه باشد و در هر روز پنج بار خود را در آن شستشو دهد، آیا چیزی از آلودگی و کثافت در بدن او می ماند؟ در پاسخ عرض کردند: نه. فرمود: نماز درست همانند این آب جاری است؛ هر زمان که انسان نمازی می خواند، گناهانی که در میان دو نماز انجام شده است، از میان می رود.

1) هود (11)، 114.
2) نساء (4)، 48.
3) نساء (4)، 110.
4) زمر (39)، 53.
5) آل عمران (3)، 135.
6) علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 79، ص 220؛ نیز: تفسیر العیاشی، ج 2، ص 161.
7) شیخ مفید، تهذیب الاحکام، ج 2، ص 237.