توجّه داشته باش از جمله آدابى كه بايد بنده در هنگام سجده رعايت كند اين است كه : خاكسارى اش براى معبود در سجده افزون بر ركوع باشد، پس توجّه داشته باشد كه در محضر خداوند جلّ جلاله است ، و اينكه خداوند جلّ جلاله چنان عظمت و جلالى دارد كه گفتار هيچ كس بدان احاطه نمى كند، و اينكه وى به ناتوانى و نادارى و بيچارگى و گناهانى متّصف است كه موجب فرومايگى او شده است ؛ سپس با ذلّت و خضوع و خشوع افزونتر از آنچه كه در ركوع ذكر كرديم ، براى انجام سجده به پايين مى رود؛ زيرا اگر بنده با غفلت از اين امور، و از روى عادت و تنها با مراعات ظاهر سجده ، و بدون قصد عبادت مولاى خويش و اقبال و توجّه و مراعات ادب در پيشگاه او سجده بجا آورد، مانند كسى خواهد بود كه در سجده اش ‍ بازى نموده ، يا از مالك و معبود خويش روى گردانده ، يا به او استهزا و ريشخند كرده است .
و اهل علم مى دانند كه ركوع و سجده از اركان نماز هستند، و هرگاه بنده آن دو را در نماز خويش ، به عمد يا از روى سهو و فراموشى ، ترك كند بر اساس فتواى فقيهان و روايات نمازش باطل مى شود.
و ديگر اينكه ، صاحب شريعت - صلوات اللّه عليه وآله - بدين جهت اين به سوى مردم مبعوث كه آنان را به معامله و بندگى غير خدا دعوت نمايد؛ بنابراين ، اگر در هدف از اين گونه ذلّت و خاكسارى و بندگى در هنگام ركوع و سجده توجّه نداشته باشى ، فرق ميان تو و مُنْكِران چيست ؟ و چه فرقى است ميان تو و كسى كه ياد خدا را فراموش ، و به امور و بيهوده مشغول گشته است ؟ بى گمان حضرت محمّد (ص ) براى آن آمده كه مردم را از عادت ، به سوى معبود فراخواند، پس مبادا از كسانى باشى بدون توجّه به خداوند - جلّ جلاله - و حضور قلب در انجام خاكسارى و بندگى براى او قيام و ركوع و سجده را به حسب عرف و عادت بجا آورى .
اگر در حال سجده اين دعا را بخوانى ⁽¹⁾
اءَلّلهُمَّ، لَكَ سَجَدْتُ، وَ بِكَ آمَنْتُ، وَلَكَ اءَسْلَمْتُ، وَ عَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ، وَ اءَنْتَ رَبّى ، سَجَدَلَكَ سَمْعى وَ بَصَرى وَ شَعْرى وَ عَصَبى وَ مُخّى وَ عِظامى ، سَجَدَ وَجْهِىَ الْبالِى الْفانى لِلَّذى خَلَقَهُ وَ صَوَّرَهُ وَشَقَّ سَمْعَهُ وَ بَصَرَهُ. تَبارَكَ اللّهُ اءحْسَنُ الْخالِقينَ.
- خداوند، تنها براى تو سجده نمودم ، و به تو ايمان آوردم ، و تسليم تو شدم ، و تنها بر تو توكّل نمودم ، و تويى پروردگارم ، گوش و چشم و موى و عصب و مغز و استخوانهايم از آنِ توست ، روى [و وجود] پوسنده و فناپذيرم براى كسى كه آن را آفريد و صورت نگارى نموده و براى او گوش و چشم قرار داده ، سجده نموده . منزّه و بلند مرتبه باد خداوند، كه بهترين آفرينندگان مى باشد.
ولى تمام اعضايت با قصد خاكسارى و تسليم و توكّل و خضوع و خشوع براى معبود سجده نكند، گويى كه از معناى سجده خبرى ندارى ، و سخن و ادّعايت دروغ و بهتان به مولايت خواهد بود. اى بيچاره ، وقتى كه عبادتت همراه با دروغ و بهتان و اهانت باشد، چگونه نمازت درست خواهد بود؟
ديگر اينكه : اگر در سجده ات آرامش و آسايش و شادمانى اى را كه دوست ، هنگام قُرب به محبوبش دارد احساس مى كنى ، خوشا به حالت . وگرنه سجده ات نكوهيده و فاسد، و قلبت بيمار و دردمند است ، زيرا مى دانى كه در صريح قرآن آمده كه :
وَاسْجُدْ، وَاقْترِبْ ⁽²⁾
- و سجده و كرنش نما، و به خدا نزديك شو.
بنابراين ، قرآن شريف سجده را از نشانه هاى قرب عاشق وار به خداوندى كه به اسرار آگاه است قرار داده ، پس تلاش كن كه نَفْسَت قرب و نزديكى به محبوب احساس كند؛ زيرا محبّت خداوند - جلّ جلاله - از ثمرات قوّت شناخت جلال و بخشش بزرگ الهى است . چنانكه خداوند - جلّ جلاله - گروهى را كه به او معرفت دارند، ستوده و مى فرمايد:
يُحِبُّهُمْ وَ يُحِبُّونَهُ. ⁽³⁾
- خداوند آنان را دوست مى دارد، و ايشان نيز او را دوست مى دارند.
و در توصيف اهل نجات مى فرمايد:
وَالَّذينَ آمَنُوا اءَشَدُّ حُبّاً للّهِِ. ⁽⁴⁾
- و كسانى كه ايمان آورده اند محبّت بيشترى نسبت به خداوند دارند.

1-  كه خواندن آن در سجده مستحبّ است .
2-  علق (96)، 19.
3-  مائده (5): 54.
4-  بقره (2): 165.

منبع : فلاح السائل
مؤ لف : علاّمه بزرگوار سيّد بن طاووس